مجرورات

مبحث مجرورات در نحو عربى دو شاخه دارد: 1. مضافٌ‌اليه؛ که به همراه مضاف، ترکيب اضافي را شکل مي‌دهد؛ 2. مجرور به حرف جرّ که بلافاصله پس از حروف جرّ به کار مي‌رود.

در مقام طرح و تبيين مسائل مربوط به مجرورات، گروهي از دانشمندان، مباحث مربوط به اسمهاي مجرور به حروف جرّ را مقدَّم مي‌‌کنند و پس از بيان مسائل مربوط به آنها، از اضافه و احکام مضاف و مضافٌ‌اليه سخن مى‌گويند، اما ما نخست احکام ترکيبهاي اضافي و مسائل مربوط به آنها را بيان مي‌کنيم و در ادامه دربارۀ اسمهاي مجرور به حرف جرّ سخن مي‌گوييم و مهم‌ترين معاني حروف جرّ را بازگو مي‌کنيم.

در زبان عربي دو نوع ترکيب ميان اسمها وجود دارد: يکي ترکيب وصفي و ديگري ترکيب اضافي. در ترکيب وصفي, واژۀ نخست موصوف و واژۀ دوم صفت است که توضيحي را دربارۀ موصوف بيان مي‌کند. صفت و موصوف از نظر مصداقي با يکديگر انطباق دارند؛ يعني، مثلاً در ترکيب وصفي «گل سرخ» که «گل» موصوف و «سرخ» صفت آن است, مفاهيم «گل» و «سرخ بودن» در مصداق واحد تجلّي مي‌يابند؛ به اين معنا که در عالم خارج با دو شئ روبه‌رو نيستيم، بلکه تنها با يک مصداق سروکار داريم که هم گل و هم سرخ است. همچنين در ترکيب «معلم دانشمند» با يک انسان روبه‌رو هستيم که هم معلم و هم دانشمند است.

انواع توابع

اصطلاح «توابع»، عنوان کلّي برخي از اجزاي جمله است که عوامل نحوي مستقيماً در آنها اثر نمي‌گذارند؛ بلکه تأثير عوامل در آنها، به صورت غيرمستقيم است؛ و اِعراب اين قبيل کلمات، تابع واژه‌هاي پيش از آنها است. به عبارت ديگر، «توابع» عنوان مشترک چند نقش نحوي به شمار مي‌رود که اثرپذيري آنها از عوامل نحوي، با واسطه و به صورت غيرمستقيم، صورت گرفته است؛ زيرا توابع، گونه‌هاي متفاوتي دارند که عبارت‌اند از: نعت، تأکيد، بدل، عطف بيان و عطف به حروف عطف (عطف نسق). وجه جامع همۀ توابع، اثرپذيري تَبَعي و غيرمستقيم آنها از عوامل نحوي‌اي است که پيش از آنها در جمله آمده‌اند. در عين حال، شاخص‌ترين تابع، نعت يا همان صفت است.