فهرست مطالب

 

پیشگفتار مترجم 15

مقدمه دکتر سید جلال دهقانی فیروزآبادی   17

مقدمه  23

معرفی  25

ایران و سیستم بین‌المللی دو قطبی  27

انشعابات سیستماتیک، پایان جنگ سرد و فروپاشی شوروی   29

اهداف، ساختار، متودولوژی و چهارچوب نظری   30

اهداف   32

ساختار  32

چهارچوب نظری و متودولوژی   33

 

بخش اول: موضوعات بنیادین

فصل یک: سیستم بین‌المللی نوظهور در دوران پس از فروپاشی شوروی: دلالت‌های مربوط به ایران  37

نظم نوین جهانی: پیشنهاد آمریکا برای گستردن هژمونی جهانی  38

ایدئولوژی نوین «برخورد تمدن‌ها»  48

11 سپتامبر و نبرد جهانی بر علیه تروریسم: انشعاب سیستماتیک    49

دلالت‌های خاص مربوط به ایران  53

واکنش‌های بین‌المللی به هژمونی ایالات متحده: قبل و بعد از 11 سپتامبر  54

آیا دوران هژمونی ایالات متحده بر جهان به پایان رسیده است؟ 58

فصل دو: زمینه داخلی سیاست خارجی ایران و اثرات آن  بر سلوک خارجی این کشور  62

مناسبات و نیازهای داخلی  62

1ـ موقعیت جغرافیایی  62

جغرافیای ایران و سرنوشت فرهنگی و هویت ملی آن  63

جغرافیای ایران و مخاطرات استراتژیکی که با آن مواجه است   65

2ـ تجربیات تاریخی  65

3ـ منابع طبیعی  67

4ـ ویژگی‌های سیستم سیاسی و نهاد تصمیم‌سازی   68

5ـ ایدئولوژی و جهان‌بینی  70

سیستمِ سیاسیِ اسلامی ایران: اثرات وارده بر رفتار دیپلماتیک این کشور  72

تفاوت‌های ایدئولوژیک درون سیستم 73

ریشه‌های انشقاق ایدئولوژیک    74

دیدگاه‌های مختلف در باب سیاست خارجی  75

1ـ تجربیات تاریخی و استعمار ستیزی   75

2ـ جهان سوم گرایی نظامی‌گرایانه  77

3ـ اثرگذاری اسلام گرایان  78

4ـ ایدئولوژی چپ   78

5ـ رادیکالیسم عربی  78

6ـ عقاید امام خمینی  79

رقابتطلبی‌های شخصی  81

بنیان‌های ایدئولوژیک مشروعیت نظام 82

روند تصمیم‌گیری   82

 

بخش دوم: مطالعات موردی

فصل سوم: ایران و ایالات متحده: آیا این دو کشور دشمنان ابدی هم‌اند؟ 85

سابقه تاریخی روابط بین آمریکا و ایران  87

فقدان منافع ذاتی آمریکا در ایران  88

فاکتورهای نظام سیاسی: تنش‌های همیشگی میان قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی  90

دیگر دلایل عدم توافق بین ایران و آمریکا 90

روابط ایالات متحده و ایران در دهه 1980  92

سقوط دولت بازرگان: نقش ایالات متحده 92

بحران گروگانگیری: چه کسی پشت این جریان بود و چرا؟ 94

جنگ ایران و عراق  96

ماجرای ایران ـ کنترا و سخت‌تر شدن موضع آمریکا نسبت به ایران  99

محافظت از نفت‌کش‌های کویت و تقابل ایران و آمریکا 102

دوران بعد از سقوط شوروی: دوره ریاست جمهوری رفسنجانی  104

مسئله سلمان رشدی ـ ادامه گروگان‌گیری آمریکاییان  105

پیشرفت‌های ایران و موانع آمریکا 108

حمله عراق به کویت   111

اعلام بی‌طرفی ایران  111

دولت کلینتون و سیاست مهار دوگانه  113

هدف از سیاست مهار دوگانه  114

امضای قرارداد بین ایران و کونوکو: تحریم‌های اعمال شده از طرف ایالات متحده 118

بمباران برج‌های خبار  120

ریاست جمهوری خاتمی: امیدهایی که متولد و نابود شدند 122

زیاده‌روی اصلاح‌طلبان  124

دولت بوش:11سپتامبر، جنگ با تروریسم، محور شرارت و ریسک رو به افزایش تقابل نظامی ایالات متحده با ایران  125

نزدیکی و خیانت   127

سوالات بی‌پاسخ  131

محور شرارت، تهاجم به عراق،روابط ایران و آمریکا 132

دیپلماسی زلزله:ایران توپ را به زمین آمریکا انداخت   136

ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، پرونده هسته‌ای ایران  137

برنامه هسته‌ای ایران، تحریم‌ها و تهدید جنگ    138

ایران و تسلیحات هسته‌ای   139

نامه‌نگاری در میانه تنش‌ها 141

سیاست‌های ایران و ایالات متحده در عراق  143

ریاست جمهوری اوباما: مشارکت یا ادامه همان روال سابق؟ 146

ماجرای رکسانا صابری   150

ایران و ایالات متحده، مذاکرات ژنو: گشایش محتمل یا بارقه دیگری از امید؟ 152

ارزیابی سیاست ایران در برابر ایالات متحده 158

نتیجه‌گیری   160

فصل چهار: ایران و اروپا،مشارکت نه چندان سازنده 162

روابط بین ایران و اروپا طی سال‌های دهه 1980  165

وخیم شدن روابط بین ایران و اروپا در دهه 1980  166

الگوی روابط بین ایران و اروپا 167

پس از فروپاشی شوروی: ریاست جمهوری رفسنجانی  169

دیالوگ سازنده: بیشتر انتقاد تا دیالوگ   171

حقوق بشر و دیالوگ سازنده 172

دلایل شکست خوردن دیالوگ سازنده 173

دیالوگ جامع و مشارکت سازنده: ریاست جمهوری خاتمی  175

پرونده هسته‌ای ایران و روابط ایران و اروپا 179

اتحادیه اروپا، ایران و مسئله هسته‌ای   179

بیانیه تهران، بیانیه سعدآباد و توافقنامه بروکسل  180

دلایل فسخ توافقنامه بروکسل  185

پاریس و توافقات بین روحانی و شیراک   186

ریاست جمهوری احمدی نژاد: از سرگیری فعالیتهای هسته‌ای ایران  189

دیپلماسی هسته‌ای در دوران احمدی‌نژاد 190

سایر جنبه‌های رابطه بین ایران و اروپا 194

انتخابات ریاست جمهوری 2009 ایران و ناآرامی‌های رخ‌داده بعد از انتخابات: اثرات وارده بر روابط ایران و اروپا 197

ارزیابی دیپلماسی اروپایی ایران  199

فصل پنج: ایران و روسیه:شراکت استراتژیک یا داد و ستدی ساده؟ 201

انقلاب اسلامی و روابط مابین شوروی و ایران  202

روابط مابین ایران و روسیه در دوران بعد از فروپاشی شوروی   203

فاکتورهای دخیل در رقابت و همکاری در روابط بین ایران و روسیه  205

مباحث مطرح در سیاست خارجی روسیه و تاثیر آن بر رابطه میان روسیه و ایران: 207

یورو ـ آتلانتیسیسم و اورآسیانیسم 208

اورآسیانیسم و تلاش برای ایجاد جهان چند قطبی  209

دکترین پریماکف و چند قطبیتی  211

روابط ایران و روسیه: دوران هاشمی رفسنجانی  212

دوران ریاست جمهوری خاتمی و روابط بین ایران و روسیه  215

ریاست جمهوری احمدی نژاد، برنامه هستهای ایران و روابط بین ایران و روسیه  219

ارزیابی سیاست ایران در قبال روسیه  223

فصل شش: نگاه به شرق:روابط ایران با هند، چین و سایر کشورهای آسیایی  224

روابط بین ایران و هند در دهه 1980  228

روابط ایران و چین در دوران بعد از فروپاشی شوری   231

جذابیت‌های ایران برای چین  231

جذابیت‌های چین برای ایران  232

حجم تسلیحات فروشی چین به ایران  236

موانع موجود بر سر راه اتحاد استراتژیک میان چین و ایران  237

تحولات بعد از فروپاشی شوروی: رابطه با هند 241

ماجرای پرپیچ و خم خط لوله صلح  246

برنامه هسته‌ای ایران: اثر برنامه هسته ای ایران بر رابطه میان ایران و هند 247

رابطه با سایر کشورهای آسیایی  249

ژاپن  249

ماجرای میدان نفتی آزادگان: مثالی از روابط پرتنش میان ایران و ژاپن  249

مالزی و اندونزی   253

شکل‌گیری روابط دو جانبه  255

کره جنوبی و تایلند 261

سایر جنبه‌های استراتژی نگاه به شرق ایران  262

ارزیابی  263

فصل هفت: ایران و همسایگانش :پاکستان، افغانستان و ترکیه  265

روابط ایران و پاکستان: دوستی آشکار، دشمنی نهان؟ 266

منطقه‌ای شدن تنش‌های فرقه‌ای پاکستان: اثرات آن بر روابط ایران و پاکستان  269

افغانستان: منبع اختلاف نظر در رابطه میان ایران و پاکستان  270

جنگ شوروی ـ افغانستان: انفعال ایران و فعالیت پاکستان  272

خروج نیروهای شوروی از افغانستان و جنگ داخلی این کشور  272

جنگ با ترور و ظهور منابع جدید تنش‌زا در رابطه بین ایران و پاکستان  275

نتیجه گیری   279

روابط با افغانستان  280

تجزیه شوروی، رقابت بر سرتبدیل شدن به مسیر صادرات انرژی و ظهور طالبان  282

ایران و افغانستان در دوران بعد از سقوط طالبان  283

ایران و تشکیل دولت جدید افغان  283

مهاجران افغان: منبع تنش و برافروختگی  286

نتیجه‌گیری   288

روابط ایران و ترکیه: حد وسط رقابت و همکاری   289

گروه‌های سیاسی ترکیه و روابط ایران ـ ترکیه  291

سایر حوزه‌های اختلاف   295

فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و اثر آن بر رابطه میان ایران و ترکیه  297

ایران و ترکیه دو مدل متفاوت از توسعه در آسیای مرکزی   298

رقابت در زمینه مسیرهای خط لوله انتقال نفت و گاز  300

اتحاد میان ترکیه و رژیم صهیونیستی  300

فاکتور ایالات متحده در رابطه میان ایران و ترکیه  303

فاکتورهای عامل سازگاری میان ایرانی‌ها و ترک‌ها 304

چالش‌های جدید: برنامه هسته‌ای ایران و ریسک تقابل نظامی ایران و غرب   306

نتیجه‌گیری   308

ارزیابی سیاست ایران در برابر همسایگانش   308

فصل هشت: ایران، آسیای مرکزی و قفقاز: انتظارات برآورده نشده 310

مواهب و نواقص ایران در مناسبات این کشور با آسیای مرکزی و قفقاز  310

مواهب ایران  311

فاکتورهای سیستماتیک    314

اهداف عمده و خصوصیات سیاست خارجی ایران در آسیایی مرکزی و قفقاز  316

عملگرایی، منطقه‌گرایی و میانه‌روی   316

فاکتورهای مؤثر بر شکل گیری روابط بین ایران و آسیای مرکزی   318

توسعه و گسترش زیر ساخت‌های حمل و نقل و افزایش سرمایه‌گذاری و تجارت   322

کمک به توسعه پروژه‌های راه‌سازی، تأمین برق و شبکه‌های انرژی در کشورهای آسیای مرکزی   324

سرمایه گذاری، کمک و تجارت   325

ارزیابی نتایج سیاست ایران  326

فصل نه: ایران و جهان عرب: مابین تقابل و سازگاری   336

عوامل تعیین کننده در مناسبات میان اعراب و ایران  337

یک. تفاوت‌های قومیتی و فرقهای و رقابت فرهنگی  337

دو. تفاوت‌های جغرافیایی، مردم شناسی و منابع طبیعی  338

سه. ناسیونالیسم‌های رقیب و منازعات ارضی  339

چهار.تفاوت‌های ایدئولوژیک و متحدان متفاوت   341

پنج. رقابت بر سر جاه‌طلبی قدرت مدارانه  342

شش. ایران و سیاست‌های درون جهان عرب   343

هفت. منازعه رژیم صهیونیستی و فلسطین  344

هشت. نظم بین‌الملل در دوران بعد از سقوط شوروی: اثرات آن بر روابط بین ایران و اعراب   345

روابط بین ایران و اعراب در دهه1980: عربستان سعودی و سایر دولتهای کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس   345

حج: فرصتی برای صادر نمودن انقلاب اسلامی  347

مشکل آفرینی ایران در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و حمایت کشورهای عربی از اپوزیسیون ایران  349

نبرد ایران و عراق  349

مسائل داخلی ایران و نشانه‌های چند پهلو  350

آتش‌بس ایران و عراق در آگوست 1988 و اولین جنگ خلیج فارس   351

تهاجم عراق به کویت   352

بعد از سقوط شوروی: ریاست جمهوری رفنسجانی 1997ـ1989  353

ریاست جمهوری خاتمی: انتظارات ناتمام 355

ایران و میزبانی نشست سازمان کنفرانس اسلامی  356

حملات تروریستی11سپتامبر و جنگ‌های عراق و افغانستان  357

ریاست جمهوری احمدی نژاد 358

روابط ایران با کشورهای عربی واقع در شرق: مصر، سوریه، لبنان، اردن، فلسطین و
عراق  363

روابط ایران با کشورهای عرب خاورمیانه در دهه 1980  364

بعد از سقوط شوروی: دوره ریاست جمهوری رفسنجانی  365

ریاست جمهوری خاتمی: از سرگیری نسبی روابط  367

ریاست جمهوری احمدی نژاد 369

منازعه بر سر فیلم‌های سینمایی و بحران غزه 371

سوریه  372

روابط سوریه و ایران: دهه1980  373

بعد از سقوط شوروی   375

لبنان  378

لبنان و مخالفت با شاه: سنگ بنای مناسبات بعد از انقلاب اسلامی  379

بعد از سقوط شوروی: ریاست جمهوری رفسنجانی  380

ریاست جمهوری خاتمی  381

انقلاب سرو، خروج نیروهای ارتش سوریه، ترور حریری، حملات رژیم صهیونیستی و ترس از احیای قدرت شیعه  382

اردن  385

عراق: رقیب دایمی یا متحدی بالقوه؟ 386

روابط ایران و عراق در دهه1980  387

بعد از فروپاشی شوروی   388

بعد از سقوط صدام 389

ایران و گروه‌های فلسطینی  394

بعد از سقوط شوروی   395

از میان رفتن امیدها به برقراری صلح و پیروزی حماس در انتخابات   396

کشورهای مغرب   397

روابط ایران و لیبی: متأثر از احوالات دمدمی مزاج قذافی  397

بعد از فروپاشی شوروی   398

الجزایر، تونس و مراکش: تلاش به منظور همکاری و پایداری سوظن  399

بعد از فروپاشی شوروی   400

ارزیابی سیاست‌های ایران در جهان عرب   401

فصل ده: روابط ایران با آفریقا و آمریکای لاتین: در جستجوی برتری اقتصادی یا ائتلافی از کشورهای ضد امپریالیسم؟ 404

روابط با آفریقا 405

دوران پس از انقلاب   406

دوران پس از فروپاشی شوروی: روابط میان ایران و آفریقا 408

روابط در دوره ریاست جمهوری رفسنجانی  408

ریاست جمهوری احمدی نژاد: بازگشت به آرمان‌های انقلاب   411

ارزیابی دیپلماسی آفریقایی ایران  414

روابط ایران و آمریکای لاتین  416

دوران انقلاب: دهه اول بعد از انقلاب   416

دوران بعد از فروپاشی شوروی   417

ریاست جمهوری احمدی نژاد: شراکت در حال تکوین بین ایران و آمریکای
جنوبی؟ 418

ارزیابی دیپلماسی ایران دربرابر آمریکای لاتین  424

نتیجه‌گیری   425

 

یادداشت‌ها

فصل 1  432

فصل 2  437

فصل 3  440

فصل4  455

فصل 5  461

فصل 6  466

فصل 7  474

فصل 8  483

فصل 9  489

فصل 10  506