0

فلسفه مالکیت فکری

روی جلد
پشت جلد

  • امتیاز
  • نام کتاب فلسفه مالکیت فکری
  • قیمت 4,000,000 ریال
  • شابک
    1. 978-622-212-372-7
  • تعداد صفحات 400
  • نوبت چاپ 3
  • سال انتشار 1402
  • شماره جلد / نوبت ویرایش 1 / 1

حق بر آثار فکری اگرچه ریشه در دوران باستان دارد و حتی در جوامع بدوی نیز نمونه‌هایی از آن دیده می‌شود، اما نظام مالکیت فکری با ویژگی‌ها و آثار گسترده‌ی آن خاص جامعه‌ی مدرن است. آن‌چه آثار فکری را از اشیای مادی متمایز می‌سازد، ویژگی غیرمادی و غیرملموس بودن آنهاست. با این حال این خصیصه مانع از تلقی این آثار به عنوان مال نیست. برای تحقق مالیت و ارزش اقتصادی اشیاء وجود دو عنصر «فایده‌مندی» و «کمیابی» ضروری است. عنصر «کمیابی» در مورد آثار فکری به صورت طبیعی وجود ندارد و تنها حمایت قانونی از این آثار است که موجب تحقق کمیابی به صورت مصنوعی می‌شود و همین کمیابی ساختگی در کنار عنصر سودمندی، ارزش اقتصادی این آثار و تلقی آنها به عنوان «مال» را ایجاد می‌گرداند.

     آن‌چه در مالکیت فکری مورد حمایت قرار می‌گیرد، نه ایده و فکر، و نه محمل اثر فکری است. چیزی که مورد حمایت واقع می‌شود، محصول تلاش فکری پدیدآورنده است که به نحوی از انحاء ابراز شده است. این محصول، با آن‌که مادی و ملموس نیست، اما متعیّن است و هویتی مستقل دارد. از این رو مصداقی از مصادیق «عین» به شمار می‌رود. بنا بر این حق پدیدآورنده بر اثر فکری نیز حقی است عینی. حق مزبور نه مالکیت بر منفعت است و نه حق انتفاع. این حق با وجود آن‌که مقید به مدت زمان معین است و محدودیت‌های دیگری همچون استفاده‌های آزاد و مجوّزهای اجباری، به ضرر دارنده‌ی حق در آن راه دارد، اما از آن‌جا که متضمّن «بالاترین حدّ قانونی سلطه‌ی انحصاری بر شیئ فکری» است، مالکیت محسوب می‌شود. معیارهایی هم‌چون مبانی، کارکردها و قواعد حقوقی ناظر بر مالکیت فکری، دلالت قوانین مربوط و برداشت عرف از آثار فکری و حقوق ناظر بر آن‌ها همگی دیدگاه مالکیت‌انگارانه نسبت به مالکیت فکری را تأیید می‌کنند. تلقی مزبور از مالکیت فکری به ویژه زمانی آسان‌تر پذیرفته می‌شود که مالکیت را نه رابطه‌ای حقوقی میان «شخص» مالک با «شیئ» موضوع مالکیت، بلکه رابطه‌ای حقوقی میان «شخص» مالک با «تمام اشخاص دیگر» در خصوص «شیئ» موضوع مالکیت بدانیم.

     در این کتاب مواردی که در چند خط بالا بیان شد به تفصیل طرح و مورد بررسی قرار می‌گیرد.

 

 فهرست مطالب

مقدمه. 13

 

 

 

 

 

 

 

بخش نخست: تاريخچه و سير تکوين مالکيت فکري

طرح بحث... 22

 

 

 

گفتار اول- پيدايش و توسعه‌ي مالکيت ادبي و هنري.. 24

 

 

 

مبحث اول- مالکيت ادبي و هنري در جوامع بدوي.. 25

 

 

 

مبحث دوم- مالکيت ادبي و هنري در دوران باستان. 26

 

 

 

مبحث سوم-مالکيت ادبي و هنري از قرون وسطا تا دوران جديد. 28

 

 

 

بند اول- آلمان. 31

 

 

 

بند دوم- ايتاليا 33

 

 

 

بند سوم- انگلستان. 36

 

 

 

بند چهارم- ايالات متحده‌ي امريکا 51

 

 

 

بند پنجم- فرانسه. 58

 

 

 

بند ششم- جوامع اسلامي.. 69

 

 

 

گفتار دوم- پيدايش و توسعه‌ي مالکيت صنعتي.. 72

 

 

 

مبحث اول- پيدايش و توسعه‌ي حق‌اختراع. 72

 

 

 

مبحث دوم- پيدايش و توسعه‌ي علائم تجاري.. 82

 

 

 

گفتار سوم-تکوين و توسعه‌ي فراملي مالکيت فکري.. 85

 

 

 

مبحث اول- تکوين و توسعه‌ي بين‌المللي مالکيت فکري.. 85

 

 

 

مبحث دوم- جهاني شدن مالکيت فکري.. 89

 

 

 

 

 

 

 

بخش دوم: مباني مالکيت فکري

طرح بحث... 96

 

 

 

گفتار اول- نظريه‌هاي مبتني بر حق‌هاي طبيعي.. 96

 

 

 

مبحث اول- نظريه‌ي "کار": 99

 

 

 

مبحث دوم- نظريه‌ي "شخصيت": 112

 

 

 

گفتار دوم – نظريه‌هاي فايده‌گرايانه. 118

 

 

 

مبحث اول- نظريه‌ي عمومي فايده‌گرايي.. 119

 

 

 

مبحث دوم- نظريه‌ي برنامه‌ريزي اجتماعي.. 126

 

 

 

گفتار سوم- ديدگاه‌هاي مخالفان مالکيت فکري و نقد آنها 128

 

 

 

مبحث اول- دلايل مخالفان. 128

 

 

 

اول- مغايرت مالکيت فکري با سلطه‌ي مالکانه‌ي اشخاص..... 128

 

 

 

دوم- نامأنوس بودن مفهوم مالکيت فکري.. 130

 

 

 

سوم- آثار فکري محصولاتي اجتماعي هستند. 131

 

 

 

چهارم- عدم استحقاق پديدآورنده نسبت به «ارزش بازار» محصول فکري.. 132

 

 

 

پنجم- اشکالات وارد بر نظريه‌ي کار. 134

 

 

 

ششم- ايجاد محدوديت در استفاده‌ي آزادانه از ايده‌هاي نو. 136

 

 

 

هفتم- ساير ايرادات مخالفان. 138

 

 

 

مبحث دوم- نقد نظام‌هاي جايگزين پيشنهاد شده از سوي مخالفان مالکيت فکري.. 141

 

 

 

 

 

 

 

بخش سوم: مفهوم مالکيت فکري

طرح بحث... 146

 

 

 

گفتار اول-تعريف و تبيين کلّي مفهوم مالکيت فکري.. 151

 

 

 

مبحث اول- بررسي و نقد تعريف‌هاي موجود. 151

 

 

 

مبحث دوم- تبيين کلّي مفهوم مالکيت فکري و ارائه‌ي تعريف قابل‌قبول. 154

 

 

 

گفتار دوم-موضوعات مالکيت فکري.. 159

 

 

 

مبحث اول- مالکيت ادبي و هنري: 159

 

 

 

بند اول- حقوق پديدآورندگان آثار ادبي و هنري.. 160

 

 

 

بند دوم- حقوق جانبي مالکيت ادبي و هنري.. 164

 

 

 

مبحث دوم- مالکيت‌ صنعتي.. 167

 

 

 

بند اول- حق‌اختراع. 167

 

 

 

بند دوم- علائم تجاري و خدماتي.. 170

 

 

 

بند سوم- طرح‌هاي صنعتي.. 178

 

 

 

بند چهارم- طرح‌هاي جانمايي مدارهاي يکپارچه. 180

 

 

 

بند پنجم- اسرار تجاري.. 181

 

 

 

بند ششم- گونه‌هاي جديد گياهي.. 185

 

 

 

گفتار سوم- مفاد و احکام مشترک شاخه‌هاي گوناگون مالکيت‌ فکري.. 187

 

 

 

مبحث اول- حقوق و اختيارات... 187

 

 

 

بند اول- حق منع ديگران. 187

 

 

 

الف- حق منع ديگران در مالکيت ادبي و هنري.. 188

 

 

 

ب- حق منع ديگران در خصوص حق اختراع. 191

 

 

 

ج- حق منع ديگران در علائم تجاري.. 194

 

 

 

د- حق منع ديگران در طرح‌هاي صنعتي.. 195

 

 

 

هـ- حق منع ديگران در طرح‌هاي جانمايي مدارهاي يکپارچه. 196

 

 

 

و- حق منع ديگران از تحصيل يا استفاده از اسرار تجاري.. 197

 

 

 

ز- حق منع ديگران از استفاده از گونه‌هاي جديد گياهي.. 201

 

 

 

بند دوم- حق استفاده 202

 

 

 

الف- حق استفاده از اثر در مالکيت ادبي و هنري.. 202

 

 

 

ب- حق استفاده از اختراع. 203

 

 

 

ج- حق استفاده از علامت تجاري و خدماتي.. 206

 

 

 

د- حق استفاده از طرح‌هاي صنعتي.. 206

 

 

 

هـ- حق استفاده از طرح‌هاي جانمايي مدارهاي يکپارچه. 207

 

 

 

و- حق استفاده در ساير موارد مالکيت فکري.. 207

 

 

 

بند سوم- قابليت انتقال. 207

 

 

 

الف- قابليت انتقال مالکيت ادبي و هنري.. 208

 

 

 

ب- قابليت انتقال حق اختراع. 212

 

 

 

هـ- قابليت انتقال در ساير موارد مالکيت فکري.. 215

 

 

 

بند چهارم- حقوق معنوي.. 215

 

 

 

مبحث دوم- محدوديت‌ها 220

 

 

 

بند اول- محدوديت‌هاي زماني.. 221

 

 

 

الف- محدوديت زماني در مالکيت ادبي و هنري.. 221

 

 

 

ب-محدوديت زماني در حق اختراع. 223

 

 

 

د- محدوديت زماني در طرح‌هاي صنعتي.. 224

 

 

 

هـ- محدوديت‌هاي زماني در طرح‌هاي جانمايي مدارهاي يکپارچه. 225

 

 

 

و- محدوديت زماني در گونه‌هاي جديد گياهي.. 225

 

 

 

بند دوم- محدوديت‌هاي جغرافيايي.. 226

 

 

 

بند سوم- استفاده‌هاي آزاد و مجوزهاي استثنايي.. 226

 

 

 

الف- استفاده‌‌هاي آزاد در مالکيت ادبي و هنري.. 228

 

 

 

ب- استفاده‌هاي بدون مجوز مالک حق اختراع. 231

 

 

 

ج- استفاده‌هاي آزاد و مجوزهاي استثنايي در طرح‌هاي جانمايي مدارهاي يکپارچه  235

 

 

 

د- استفاده‌هاي بدون مجوز از گونه‌هاي جديد گياهي.. 236

 

 

 

 

 

 

 

بخش چهارم: ماهيت مالکيت فکري

طرح بحث... 240

 

 

 

گفتار اول- ماهيت و جايگاه حقوقي آفريده‌هاي فکري.. 242

 

 

 

مبحث اول- احراز موضوع مالکيت فکري.. 242

 

 

 

مبحث دوم- تشخيص موضوع مالکيت فکري.. 244

 

 

 

مبحث سوم-تحليل موضوع مالکيت فکري به مثابه‌ شيئ متعين و مستقل.. 247

 

 

 

مبحث چهارم-تحليل موضوع مالکيت فکري به مثابه «مال» 254

 

 

 

بند اول- مفهوم اقتصادي مال. 255

 

 

 

بند دوم- مفهوم حقوقي مال. 256

 

 

 

بند سوم- مفهوم حقوقي ملک.... 260

 

 

 

بند چهارم- تحليل ماهيت مالي آفريده‌هاي فکري.. 261

 

 

 

مبحث پنجم- جايگاه آفريده‌هاي فکري در نظام اموال. 265

 

 

 

بند اول- جايگاه آفريده‌هاي فکري در دسته‌بندي اموال به منقول و غيرمنقول: 266

 

 

 

بند دوم- جايگاه آفريده‌هاي فکري در دسته‌بندي اموال به مادي و غيرمادي: 269

 

 

 

بند سوم- جايگاه آفريده‌هاي فکري در دسته‌بندي اموال به مثلي و قيمي: 271

 

 

 

بند چهارم- جايگاه آفريده‌هاي فکري در دسته‌بندي اموال به شخصي و جايگزين شدني: 272

 

 

 

بند پنجم- جايگاه آفريده‌هاي فکري در دسته‌بندي اموال به اموال نيازمند تشريفات انتقال و اموال بي‌نياز از تشريفات انتقال  274

 

 

 

گفتار دوم- تحليل ماهيت رابطه‌ي پديدآورنده با اثر‌. 276

 

 

 

مبحث نخست- نظريات عمده‌ي موجود در خصوص ماهيت مالکيت فکري.. 277

 

 

 

بند اول- مالکيت فکري به عنوان امتيازي براي پديدآورنده 277

 

 

 

بند دوم- مالکيت فکري به عنوان حق پديدآورنده 282

 

 

 

الف- نظريه‌ي حق بر منفعت... 283

 

 

 

ب- نظريه‌ي حق فکري.. 284

 

 

 

ج- نظريه‌ي حق عيني.. 286

 

 

 

مبحث دوم- تحليل رابطه‌ي موجود به مثابه‌ي حقي عيني.. 289

 

 

 

بند اول- «حق» بودن رابطه. 290

 

 

 

بند دوم- «مالي» بودن حق.. 292

 

 

 

بند سوم- «عيني» بودن حق.. 293

 

 

 

مبحث سوم- تحليل حق پديدآورنده به مثابه‌ي مالکيت... 296

 

 

 

بند اول- مفهوم اقتصادي مالکيت... 298

 

 

 

بند دوم- مفهوم حقوقي مالکيت... 299

 

 

 

الف- سياليت مفهوم مالکيت... 299

 

 

 

ب- نظريه‌ي سنتي در خصوص مفهوم مالکيت... 301

 

 

 

ج- نظريه‌ي جديد در خصوص مفهوم مالکيت... 304

 

 

 

د- کاربرد نظريه‌هاي سنتي و جديد در مالکيت فکري.. 308

 

 

 

بند سوم- استدلال‌هاي سلبي در تبيين مالکيت بودن رابطه. 310

 

 

 

الف- حق بر اثر فکري، حق انتفاع نيست... 312

 

 

 

ب- حق بر اثر فکري، مالکيت منفعت نيست... 313

 

 

 

بند چهارم- استدلال‌هاي ايجابي در تبيين مالکيت بودن رابطه. 314

 

 

 

الف- همساني مباني مالکيت و مالکيت فکري.. 315

 

 

 

ب- همساني کارکردهاي مالکيت و مالکيت فکري.. 316

 

 

 

1- کارکرد تخصيصي.. 316

 

 

 

2- کارکرد تنظيمي.. 318

 

 

 

3- کارکرد خود-دفاعي.. 318

 

 

 

4- کارکرد برنامه‌ريزي.. 319

 

 

 

5- کارکرد تشويقي.. 320

 

 

 

6-کارکرد کنترلي.. 321

 

 

 

ج- همساني اوصاف مالکيت و مالکيت فکري.. 321

 

 

 

1- تحليل وصف «مطلق بودن» 322

 

 

 

2- تحليل وصف «انحصاري بودن» 327

 

 

 

3- تحليل وصف «دائمي ‌‌بودن» 334

 

 

 

د- دلالت قوانين.. 337

 

 

 

هـ - دلالت عرف... 344

 

 

 

گفتار سوم- تبيين جايگاه مالکيت فکري در نظام مالکيت... 344

 

 

 

مبحث اول- اسباب تملّک اموال فکري.. 344

 

 

 

طرح بحث... 344

 

 

 

بند اول- اسباب تملّک اوّليه‌ي اموال فکري.. 350

 

 

 

الف- اسباب تملّک اوليه‌ي اموال فکري نيازمند به ثبت: 351

 

 

 

ب- اسباب تملّک اوليه‌ي اموال فکري غير نيازمند به ثبت: 354

 

 

 

بند دوم- اسباب تملّک ثانويه‌ي اموال فکري.. 356

 

 

 

الف- انتقال قهري اموال فکري.. 356

 

 

 

ب- انتقال ارادي اموال فکري.. 357

 

 

 

1- استفاده از قراردادهاي خصوصي ويژه براي انتقال اموال فکري.. 357

 

 

 

2- استفاده از عقود معين براي انتقال اموال فکري.. 359

 

 

 

اول- عقد بيع و معاوضه. 359

 

 

 

دوم- عقد اجاره و عقد انتفاع. 360

 

 

 

سوم- عقد شرکت... 361

 

 

 

چهارم- امکان کاربرد ساير عقود معين در اموال فکري.. 362

 

 

 

مبحث دوم- جايگاه مالکيت فکري در ميان تقسيمات مالکيت... 363

 

 

 

بند اول- مالکيت خصوصي: 364

 

 

 

بند دوم- مالکيت دولتي: 365

 

 

 

بند سوم- مالکيت عمومي: 366

 

 

 

مبحث سوم- شمول نظام عام مسؤوليت‌هاي قانوني بر مالکيت فکري.. 372

 

 

 

بند اول- کاربرد احکام غصب در مالکيت فکري.. 375

 

 

 

بند دوم- کاربرد احکام اتلاف و تسبيب در مالکيت فکري.. 377

 

 

 

بند سوم- کاربرد مقررات قانون مسؤوليت مدني در مالکيت فکري.. 378

 

 

 

بند چهارم- کاربرد مقررات کيفري اموال در مالکيت فکري.. 379

 

 

 

الف) تحقق «کلاهبرداري» در مالکيت فکري.. 379

 

 

 

ب) تحقق «انتقال مال غير» در مالکيت فکري.. 381

 

 

 

 

 

 

 

نتيجه‌گيري.. 383

 

 

 

 

 

 

 

منابع و مآخذ. 390

 

 

 

ضمائم: 403

 

 

 

«پيوست يک»: ترجمه‌ي انگليسي قانون اختراعات ونيز (1474م.) 403

 

 

 

«پيوست دو»: قانون آن (1709م.) 404

 

 

 

«پيوست سه»: قانون انحصارات انگلستان(1623م.) 411

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نظری ثبت نشده

دیدگاه شما