سفر به خارج از ایران معمولاً و متناوباً ذهنیت ایرانیان را در همۀ زمینه‌ها به تلاطم و جهت‌گیری مقایسه‌ای وادار می‌کند. حضور در خارج از کشور و ورود به فضای فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی متفاوت، مناسبات عینیت یافتۀ ذهنیت ایرانیان را دچار تغییرات فراوان و پر فرازو نشیب می‌کند. مناسبات عینیت یافته و بافتار ساخت‌بندی شده‌ای که، ایران را محور و مرکز جهان هستی قرار داده و ذهنیت و هویت ایرانی را دچار فرسایش می‌کند. سفر خارجی به مثابۀ یک کلاس درس نکته‌های عمیقی را برای ایرانیان عیان می‌کند. دیدن مناسبات اداری، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی متفاوت در جهان خارج از ایران به خصوص در کشورهایی با سطح توسعۀ بالاتر از ایران، ذهن‌های فرسوده، عینیت یافته و جهت دار شده ایرانیان اعم از نخبگان و افراد عادی و عوام را بیدار کرده و آنها را وادار به تفکر می‌کند. این تفکر بر مبنای حرفۀ شغلی، تخصص و بافت ذهنی و فکری مشاهده گر جهت‌های مختلفی پیدا می‌کند. سفر خارجی برای عوام و مردمان عادی به خصوص شهروندان طبقۀ متوسط، بافت و ساخت فکری آنها را در رابطه با آزادی‌های اجتماعی و شهروندی شکل می‌دهد. امروزه شهروندان عادی و نخبگان ایرانی به کشورهای مختلف در اقصی نقاط دنیا سفر می‌کنند و درک تصویری ـ بصری از کشورهای مبدأ، مبنای اساسی مقایسۀ ایران با این کشورها است. به عنوان مثال در گفتمان روزمره عوام و نخبگان ایرانی، ایران با ترکیه، عربستان، کشورهای عربی خلیج فارس، کشورهای اروپایی، آمریکای لاتین و غیره مقایسه می‌شود. ابعاد این مقایسه نیز عموماً بر مبنای ویژگی‌ها و مولفه‌های ادراکی و بصری توسعه‌ای است. از ابعاد اقتصادی گرفته تا سیاسی و فرهنگی. این مقایسه امروزه مبنای ادراک تصویر و برندینگ ایران در ابعاد هویتی مختلف برای شهروندان ایرانی است. در اکثر مواقع، سفرهای خارجی، ایرانیان را در رابطه با علل اصلی مسائل و مشکلات زندگی‌شان کنجکاوتر می‌کند و آنها را به تفکر وا می‌دارد و ذهنیت انتقادی آنها را گسترش می‌دهد. این مسئله آنها را وادار به جستجو برای علت‌یابی اصلی رنج‌ها و گرفتاری‌های زندگی، می‌کند.

دیر زمانی حضرت سعدی بزگوار این بیت را در غزلیات خود سروده بود که:

«بسیار سفر باید تا پخته شود خامی           صوفی نشود صافی تا درنکشد جامی»

این بیت مصداق تأثیری است که سفر به خصوص سفر خارجی بر ذهنیت ایرانیان گذاشته است. در واقع سفر خارجی و ادراک بصری کشورهای دیگر از دوران گذشته به خصوص در دوران معاصر از جمله عوامل اصلی تغییر و تحولات در ایران بوده است. سفر خارجی با شکستن ذهن‌های انحصاری و بستۀ ایرانیان، آنها را وادار به مقایسه می‌کند. در قرون معاصر نیز سفر‌های خارجی ایرانیان را وادار کرده است تا با مقایسۀ سطح کیفی زندگی، رفاه و توسعه کشورهای خارجی با ایران، به دلایل و علل عقب ماندگی، درماندگی و رنج ایرانیان پی ببرند. علاوه بر این، سفر خارجی تصویر ایران به عنوان یک جغرافیای عینی و واحد را برای ایرانیان شفاف و مقایسۀ آن را با کشورهای میزبان راحت‌تر می‌کند. به خصوص اگر این کشورهای از لحاظ سطح توسعه یافتگی کیفیت بهتری از ایران داشته باشند. سفر خارجی با زدودن جلوه‌های ایدئولوژیکی هویت ملی، مبنای اصلی سطح اعتبار و حیثیت یک کشور و مردمان آن را نشان می‌دهد.