موضوع این کتاب در نظام حقوقی ایران، ابتکار پژوهشی تازه‌ای در حوزه حقوق و به ویژه حقوق عمومی است که در هیچ یک از کتب حقوق اداری، ولو به ایجاز و اختصار، به آن پرداخته نشده و به دلائلی نا معلوم، در عین کاربردی بودن و نیاز روز نظام حقوقی، بحثی مهجور مانده، جدید و کم سابقه است، بنابراین کتاب پیش رو را که در جهت رفع نقیصه یاد شده و خلأ ناشی از این موضوع، نگارش شده بایستی نخستین گام در تبیین ماهیت و جایگاه حرفه سردفتری در ادبیات حقوقی و علی الخصوص حقوق عمومی دانست و به جهت پیش گامی در این عرصه، خالی از ایراد نخواهد بود، اما قدرمتیقن این است که نگارنده با توجه به تجاربی چندین ساله در حرفه سردفتری، تمام تلاش خود را به کار برده است تا هم به لحاظ رعایت امانت در نقل قول مطالب و هم تعمق و تفکر دقیق در موضوع مورد بحث، اثری فراهم شود که راهگشای پژوهشگران آتی باشد و دوباره ذکر می‌شود که این تلاش به مفهوم کامل بودن مجموعه حاضر نیست و انتقادات و ایرادات صاحب نظران در تکمیل و غنای مطالب، نگارنده را خرسند خواهد نمود.

سازمان دهی مطالب این اثر، با توجه به موضوع و اهداف پژوهش در دو بخش تنظیم گردیده، بخش اول مربوط به تعاریف، کلیات، شمول عنوان حرفه و نظام حرفه‌ای بر سردفتری، کارکردهای سردفتر و ذکر مبانی است که همواره در تبیین ماهیت یک نهاد حقوقی، تعیین کننده می‌باشد و این مقوله در دو فصل، چهار مبحث و هشت گفتار بررسی شده و مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در تبیین و تحلیل ماهیت حرفه سردفتری، که محوری‌ترین بخش کتاب را به خود اختصاص داده، لازم است برخی مفاهیم، مبانی تطور و توسعه تاریخی این حرفه نیز تشریح شوند، بعلاوه مسائل مهم دیگری هم باید در راستای تحقق فرضیات و تبیین ماهیت حرفه سردفتری، مورد بررسی قرار گیرد که یکی از آن‌ها، بررسی ماهیت حرفه سردفتری از حیث فلسفی و حقوقی است، زیرا شناخت صحیح ماهیت و آثار حرفه سردفتری، تعیین کننده ماهیت اصول، قواعد و حقوق ناظر بر آن خواهد بود. در قسمت ابتدای این پژوهش، به پرسش‌هائی زیادی پاسخ خواهیم داد، نظیر آیا نظام حرفه‌ای سردفتری (کانون سردفتران و دفتریاران)، دارای مؤلفه‌های یک نظام حرفه‌ای و تابع الزامات ناظر بر آنهاست و این نظام، در برابر صاحبان حرفه و مردم و نیز دولت چه تعهداتی دارد و اساساً حرفه سردفتری دارای چه ماهیت و مبنای حقوقی است؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها بررسی پیشینه و مبانی حرفه سردفتری ضرورت دارد. باید دید که حرفه سردفتری، در حالت اولیه و ابتدائی چه مفهومی از آن افاده می‌گردیده، در اثر چه ضرورت‌ها و نیازهایی پدید آمده، چه تحولاتی را پشت سر گذرانده، چه کارکردهایی داشته و امروزه چه کارکردهایی در نظام حقوقی از آن مورد انتظار است. بررسی چگونگی پیدایش مفهوم و مصادیق ابتدائی حرفه سردفتری و تحولاتی که در طی زمان، ناگزیر در این مفهوم و ماهیت پدید آمده، ما را به نیازهایی که موجِِِد شکل‌گیری آن شده و نیز فرایند تکوین مفهوم فعلی سردفتری و ماهیت آن رهنمون می‌سازد. از آنجا که بررسی مبانی طرح شده برای حرفه سردفتری، پاسخ ارائه شده در خصوص ماهیت حرفه را تا حدود زیادی متأثر از خود می‌کند، به همین علت در طی مباحث، به موضوع چگونگی تأسیس و شکل‌گیری حرفه در حوزه داخلی، ملی و فراملی پرداخته شده است. پاسخ به پرسشهای فوق در خصوص ماهیت حرفه سردفتری بخش اول کتاب را به خود اختصاص داده و در این بخش، ضمن ارائه تعریفی از حرفه سردفتری و نظام‌مندی آن، ماهیت و مبانی شکل‌گیری حرفه، کارکردهای حرفه سردفتری را بطور خاص مورد بررسی قرار می‌دهیم.

پس از تعیین ماهیت حقوقی حرفه سردفتری در بخش اول، بخش دوم اثر با عنوان جایگاه حرفه سردفتری و اصول حاکم بر آن در نظام حقوقی ایران، در دو فصل و چهار مبحث و هشت گفتار ارائه می‌شود و درهر یک از مباحث، نظرات موافق و مخالف را ذیل هر موضوع، مورد اشاره قرار می‌دهیم. در این بخش خواهیم گفت که حرفه سردفتری دارای چه جایگاهی در نظام حقوقی و علی الخصوص در حاکمیت است و سردفتر به عنوان «صاحب منصب عمومی»، ملزم به چه تعهدات و اصولی می‌باشد. همچنین به چگونگی شمول تعریف «حرفه آزاد» بر سردفتری اسناد رسمی پرداخته و آثار ناشی از جایگاه دوگانه حرفه سردفتری را تحت عنوان محدودیت‌های ناشی از اعمال آن در موقعیت یک حرفه خصوصی، بررسی خواهیم کرد. بعلاوه در این بخش خواهیم گفت که غیر از کارکردهای سنتی و در ثبت رسمی اسناد، با رعایت قانون و صلاحیت، به عنوان محصول عمل سردفتر، با حمایت‌گری و قدرت تضمین و اثبات بسیار در برابر ثالث و نیز همگان و معتبر برای دولت و مردم، برای حرفه سردفتری، چه «صلاحیت‌های» جدید و چه افقی می‌توان، برای این حرفه با جایگاه تعیین شده، ترسیم نمود که صیانت از حق‌ها و آزادی‌های شهروندی، به عنوان اصول عینی نظم حقوقی و از جمله «تعهدات مثبت» دولت‌ها، را ایفاء نموده باشد؟

موضوع مهم دیگری که بررسی می‌شود، این است که آیا حرفه سردفتری، همواره مشمول اصول عام حقوق و اصول حاکم برخدمات عمومی (اصول حقوق اداری) است یا حدود، محدودیت‌ها و قیودی دیگری نیز بر آن شامل می‌شود؟ بررسی صحیح این موضوع، نیاز به شفاف سازی ماهیت و جایگاه حرفه مورد بحث دارد و با ماهیت و جایگاه تعیین شده برای این حرفه، بایستی به این پرسش پاسخ دهیم که چه محدودیت‌ها و اصول حقوقی ـ حرفه‌ای بر حرفه سردفتری باید حاکم باشد، تا کارکردهای مورد انتظار از وی در نظام حقوقی تحقق یابد؟ آیا اساساً در نظام حقوقی ایران، اصولی حرفه‌ای برای این حرفه تدوین یافته است؟ آثار و نتایج عملکرد صحیح سردفتر و پایبندی به این اصول در توسعه حقوق و تحقق امنیت اقتصادی، اجتماعی و حقوقی چیست؟ با آسیب شناسی نظام حرفه‌ای سردفتری، به چه راهکار و پیشنهادهائی برای اصلاح وضعیت کنونی می‌توان دست یافت؟