فهرست مطالب

 

 

عنوان                                                                                             صفحه

 

 

 

پيشگفتار. 13

درآمد. 15

سياست جنايي: مفاهيم و تعاريف... 15

1. از سياست کيفري محض تا سياست جنايي مشارکتي.. 16

1-1. از سياست کيفري تا سياست جنايي.. 16

1-2. از سياست جنايي تا سياست جنايي مشارکتي: مباني.. 18

2. سياست جنايي مشارکتي: هدف، دامنه و انواع. 22

2-1. هدف و دامنه. 22

   2-2. انواع. 24

پيشينه سياست جنايي مشارکتي.. 26

 

 

 

دفتر نخست: فرآيند ظهور سياست جنايي مشارکتي

فصل نخست: جلوه‌هاي نخستين سياست جنايي مشارکتي   33

مبحث نخست: بسترهاي تاريخي سياست جنايي مشارکتي.. 36

گفتار نخست: ميراث شرقي مشارکت مردم. 37

الف) يادي از تمدن‌هاي ميان رودان. 37

ب) آيين صلح‌جويي در ميان مردمان هند و چين باستان. 38

1. هند. 38

2. چين.. 39

گفتار دوم: ميراث يوناني سياست جنايي مشارکتي.. 40

گفتار سوم: آيين صلح جويي ايرانيان باستان. 42

الف) ريشه‌هاي دادگستري غير رسمي در ميان مادها 44

ب) نظام قضايي شورايي و ميانجي‌گري در ميان پارس‌ها 45

ج) مجلس ريش‌سفيدان (مهستان) در دورهي اشکاني.. 47

د) داوري در عهد ساسانيان. 49

گفتار چهارم: دگرگوني‌هاي نظام عدالت مشارکتي از سقوط ساسانيان تا انقلاب مشروطه  51

الف) ديوان مظالم در دوران مغولها 52

ب) مشارکت سادات عصر صفوي در حل و فصل دعاوي.. 53

ج) فراز و فرودهاي نقش مردم در پيشگيري و سزاده‌‌ي به شيوه‌ي قاجارها 58

1.‌ محله‌هاي شهرها 58

2. قضاوت در مناطق روستايي.. 59

3. قضاوت در ايلات.. 61

مبحث دوم: جلوهها و بسترهای ديني و فلسفي: نقش دين و فلسفه در ظهور سياست جنايي مشارکتي   64

گفتار نخست: جلوهها و بسترهاي ديني.. 64

الف) حل مشارکت جويانه اختلاف در سه دين به رسميت شناخته شده در قانون اساسي   65

1. دادرسي مشارکتي در آيين کليميان. 65

2. برادري و احسان در آيين پيشگيرانه عيسوي.. 67

3. ميانجي‌گري درآيين زرتشت.. 68

ب) دعوت به مشارکت امت اسلام در حل و فصل اختلافات.. 69

1. قرآن کريم. 71

1-1. تعاون در امور خير. 71

1-2. اصلاح ذات البين.. 72

1-3. شفاعت.. 72

2. سنت.. 72

گفتار دوم: جلوهها و بسترهاي فلسفي.. 73

الف) فيلسوفان يونان و رم باستان. 74

ج) انديشه‌‌ي دادگري و دادورزي مشارکتي در نگاه فيلسوفان معاصر. 77

 

 

 

فصل دوم: شكل‌گيري مباني نظري، اركان و مدل‌هاي امروزين سياست جنايي
مشارکتي.. 80

الف) گذار از پاسخ‌هاي سرکوبگر صرف به پاسخ‌هاي جامعه محور. 83

ب) تحول از پاسخ‌هاي دولتي به پاسخ‌هاي پيکرهي اجتماع. 84

ج ) تحول از جرم به پديده‌ي مجرمانه. 85

د) تحول از واکنشِ صرف به کنش و واکنشِ همزمان. 85

مبحث نخست: شکلگيری سياست جنايي مشارکتي.. 88

گفتار نخست: اهميت مشارکت مردمي و نقش ايجابي آن. 90

الف) اهميت مشارکت مردمي.. 90

ب) نقش ايجابي مشارکت.. 92

1. افزايش امنيت و کاهش پديده‌هاي مجرمانه. 92

2. تسهيل روند توسعه. 93

3. امنيت اخلاقي و سلامت فرهنگي ـ اجتماعي به ويژه در ميان جوانان. 93

4. جلوگيري از انفعال و افزايش نظارت همگاني بر نهادهاي اجرايي.. 93

گفتار دوم: اتخاذ رويکردهاي مشارکتي توسعه. 94

گفتار سوم: تحقق نظام‌هاي مردم‌سالار. 97

گفتار چهارم: شکل‌گيري سياست جنايي مشارکتي در ايران معاصر. 100

مبحث دوم: رويكرد جهاني و منطقه‌اي سياست جنايي مشارکتي.. 101

گفتار نخست: سياست جنايي پيش از تشکيل جامعه‌ي ملل. 102

گفتار دوم: جامعه‌ي ملل و سياست جنايي.. 103

گفتار سوم: سياست جنايي مشارکتي در عصر سازمان ملل متحد. 105

الف) شکل‌گيري سياست جنايي سازمان ملل. 105

1. اقدامات آغازين.. 105

2. پيام منشور ملل متحد. 105

2-1. ايجاد ظرفيتهاي حقوقي بينالمللي.. 105

2-2. پيام منشور ملل متحد در زمينه‌ي سياست جنايي.. 106

ب) سياست جنايي مشارکتي سازمان ملل. 107

1. راهبري ملل متحد در پيشگيري مشارکتي و اصلاح مجرمان. 107

1-1. آموزش بعنوان راهبرد محوري در توسعه‌ي سياست جنايي مشارکتي.. 108

2. راهبردهاي کنگره‌ي چهارم: بيم‌ها و اميدها 109

2-1. لزوم اطلاع‌رساني و اعتمادسازي.. 110

2-2. بهره‌گيري از نيروهاي داوطلب.. 110

2-3. ضرورت مداخله جوانان. 111

2-4. نقش‌دهي به گروه بزهکاران پيشين.. 111

2-5. مشارکت نهادهاي اجتماعي در طراحي و اجرا 112

2-6 . نقشده‌ي مؤثر به فرد شهروند. 113

3. تحول و تکامل راهبردها همسو با تحولات ملل متحد. 114

گفتار چهارم : بسترهاي منطقه‌اي سياست جنايي مشارکتي.. 117

الف) راهبردهاي سياست جنايي مشارکتي اروپايي.. 117

1. نهادهاي عمدهي اتحاديهي اروپا 117

2. سياست جنايي مشارکتي.. 120

2-1. پيشگيري از بزهکاري در سطح اتحاديه. 120

2-2. تقويت همکاري در مبارزه عليه بزهکاري.. 120

2-3. مبارزهي اختصاصي بر ضد برخي اشکال بزهکاري.. 121

2-4. اقدام خاص در زمينهي مبارزه با تطهير سرمايه‌هاي نامشروع. 122

ب) اعلاميه‌ي اسلامي حقوق بشر و دعوت مردم به مشارکت.. 123

مبحث سوم: مشارکت مردم در پرتو ارکان سياست جنايي.. 124

گفتار نخست: مفاهيم. 125

الف) پديده‌ي مجرمانه. 125

ب) هيأت اجتماع. 129

1. دولت.. 129

2. جامعه‌ي مدني.. 133

گفتار دوم: ساختار و مدل‌هاي سياست جنايي.. 136

1. بزه ـ پاسخ دولتي.. 138

2. بزه ـ پاسخ جامعوي.. 138

3. انحراف ـ پاسخ دولتي.. 139

4. انحراف ـ پاسخ جامعوي.. 139

گفتار سوم : مدل مردم‌سالار ديني.. 144

الف) عناصر نظري مردم سالاري.. 149

1. توحيد در ساحت خرد و انديشه‌ورزي.. 149

2. عدالت و عدالت محوري.. 149

3. قانون و قانونمندي.. 150

4. تنوع و تکثير سياسي مبتني بر آزادي سازنده 150

5. رضايت و مقبوليت عامه. 150

ب) عناصر عيني مدل مردم‌سالاري ديني.. 151

1. پذيرش اصل هدايت‌ و رهبري مستمر. 151

2. جامعه‌اي با وصف ديني.. 151

3. پذيرش نهادهاي نظارتي و کنترلي قدرت از ناحيه‌ي مردم. 152

4. مشارکت و رقابت سياسي فراگير. 152

5. تقدم اکثريت بر اقليت.. 153

 

 

 

دفتر دوم: کاربست‌هاي سياست جنايي مشارکتيدر ايران

(جايگاه مشارکت‌هاي جامعوي در حقوق کيفري ايران)

فصل نخست: مشارکت در پيشگيري و سزادهي در قوانين کيفري ايران. 160

مبحث نخست: جايگاه مشارکت مردم در پيشگيری و سزادهي در دوران مشروطه. 160

گفتار نخست: خانه‌هاي انصاف.. 161

الف) قاضي.. 165

1. محلي و منتخب بودن. 165

2. مسؤوليت.. 165

3. ملاحظات اجتماعي.. 165

4. دانش... 166

ب) هزينه‌ي دادرسي.. 166

ج) تشريفات رسيدگي.. 166

د) اختيار قاضي براي کشف حقيقت.. 166

ﻫ) منابع و موازين قابل اجرا 167

گفتار دوم : شوراهاي داوري.. 169

مبحث دوم: جايگاه مشارکت مردم؛ از وقوع انقلاب اسلامي تا دوره‌ي توسعه‌ي قضايي.. 175

گفتار نخست: قانون اساسي جمهوري اسلامي و بنيان‌هاي مشارکت جويانه. 175

گفتار دوم: جستارهايي از سياست جنايي مشارکتي در قوانين ماهوي پس از انقلاب.. 179

الف) حدود، قصاص، ديات.. 179

1. مشارکت مردم در اقامه و اجراي حدود. 179

2. مشارکت مردم در اجراي حکم قصاص... 180

3. مشارکت مردم در اجراي ديه. 181

ب) تبلور نقش مشارکت مردم در جرايم گذشت‌پذير. 181

1. سياست جنايي حاکم بر جرايم گذشت‌پذير در قوانين کيفري پس از انقلاب.. 183

1-1.‌ جرايم عليه عفت عمومي و تکاليف خانوادگي.. 184

1-2. جرايم عليه تماميت جسماني و معنوي اشخاص... 184

1-3. جرايم عليه اموال و مالکيت.. 185

2. بازتعريفي از جرايم گذشت‌پذير در قانون مجازات اسلامي: به‌سوي رهيافتي نوين   187

ج) همسويي انجمن‌هاي حمايت از زندانيان در زمينه‌ي مشاركت در اجراي کيفر حبس    188

مبحث سوم: نقش هيات منصفه در اتخاذ و توسعه‌ي سياست جنايي مشارکتي.. 190

گفتار نخست: شکل‌گيري و فراز و فرود. 190

الف) نخستين سياستگذاري‌هاي قانوني.. 191

ب) ساير دگرگوني‌هاي هيأت منصفه. 194

گفتار دوم: انقلاب اسلامي و بهره‌گيري از نهاد هيأت منصفه. 196

الف) نقش قوانين پيش از سال 1379. 196

ب) ويژگي‌ها و جايگاه قانون مطبوعات 1379. 197

فصل دوم: طليعه‌ي سياست جنايي مشارکتي در توسعه‌ي قضايي: پيشبرد حقوق بشر در مدل‌هاي پيشگيرانه و پاسخ‌دهنده 199

مبحث نخست: جلوه‌هاي مدل پيشگيرانهي مشارکتي.. 202

گفتار نخست: پيشگيري کنشي در لايحه‌ي پيشگيري از وقوع جرم. 204

1. مباني تدوين لايحه. 205

2. ساختار لايحه و رابطه‌‌ي آن با مشارکت مردم. 207

3. تبلور مشارکت مردم در وظايف برشمرده شده 209

گفتار دوم: پيشگيري مشارکتي واکنشي.. 210

الف) نقش واکنشي شوراهاي حل اختلاف: جلوه‌اي از عدالت ترميمي.. 211

1. شورايهاي حل اختلاف.. 215

1-1. شوراي حل اختلاف: مباني و اهداف.. 215

1-2. شوراهاي حل اختلاف: عملکرد. 220

2. پيشگيري مشارکتي واکنشي در قانون شوراي حل اختلاف.. 222

ب) پيشگير‌ي مشارکتي واکنشي در لايحه‌ي رسيدگي به جرايم اطفال و نوجوانان. 223

ج) پيشگيري مشارکتي در لايحه آيين دادرسي کيفري.. 226

د) پيشگيري واکنشي در تأسيس ستاد ديه. 229

1. تاريخچه و ساختار ستاد ديه. 229

2. اقدامات پيشگيرانه ستاد ديه: ساز و كاري براي کاهش ورودي افراد به زندانها 231

مبحث دوم: جلوه‌هاي مدل پاسخ‌دهي و کيفر شناختي مشارکتي.. 233

گفتار نخست: مدل پاسخ‌دهي مشارکتي.. 233

الف) پاسخ‌هاي جامعوي در دادرسي اطفال و نوجوانان. 235

ب) پاسخ‌هاي جامعهمدار در لايحه‌ي مجازات‌هاي اجتماعي.. 239

1. دوره‌ي مراقبت.. 240

2. مشارکت مردم در اجراي خدمات عمومي به عنوان کيفر. 243

3. محروميت از حقوق اجتماعي.. 244

گفتار دوم: مدل کيفرشناختي مشارکتي.. 246

الف) ضرورت تأسيس سازمان اجراي کيفرها در توسعه سياست جنايي مشارکتي. 246

ب) همگرايي سياست‌هاي راهبردي توسعه قضايي در آيين‌نامه‌ي اجرايي زندان‌ها 249

1. جستارهايي از مشارکت مردم. 249

2. جلوههاي حمايت جامعوي در بازسازگاري اجتماعي.. 251

ايجاد زمينه‌هاي استخدام و اشتغال. 252

حل معضلات سکونت.. 252

رفع يا کاهش گرفتاري‌هاي مالي.. 253

مبحث سوم: مديريت راهبردی سياست جنايي مشارکتي.. 254

گفتار نخست: مباني قانوني مديريت راهبردي سياست جنايي مشاركتي.. 256

الف) قانون اساسي.. 256

ب) سياستهاي كلي قضايي.. 257

ج) برنامه‌ي دوم توسعه قضايي.. 259

گفتار دوم: طرح‌ها و پروژه‌هاي راهبردي مشارکت‌جويانه. 261

گفتار سوم: مدل مطلوب توسعه‌ي مديريت راهبردي سياست جنايي مشاركتي.. 265

1. اقدامات پيشگيرانه. 265

2. اقدامات حمايتي.. 265

سخن آخر. 287

 

 

 

کتاب‌شناسي.. 287

الف) منبع‌هاي پارسي.. 287

ب) منبع‌هاي خارجي.. 302

ج) پايگاه‌هاي الكترونيكي.. 304