فهرست مطالب

 

 

مقدّمه و اهداف 15

 

فصل اول: مفاهيم و معيارها   25

گفتار اول: مفاهيم 26

1- تعريف انتخابات 26

2- بنيادهاي انتخابات 27

الف: شهروندي 27

ب: هيأت رأي دهنده 29

ج: درجات نمايندگي 32

3- قواعد تصميم گيري 33

4- تعريف رأي و رأي‌گيري 33

الف: خط مشي‌هاي مربوط به رأي‌گيري 35

ب: محدوديت‌هاي منجر به عدم مشارکت 36

ج: اجباري بودن رأي 38

گفتار دوم: معيارهاي انتخابات آزاد و منصفانه 39

1- اعلاميه‌ي اتحاديه بين‌المجالس 39

2- اعلاميه‌ي جهاني حقوق بشر (1948) 43

3- قانون اساسي جمهوري اسلامي‌ايران 45

 

 

 

 

 

فصل دوم: پيشينه انتخابات در‌ ايران 49

          فرمان مشروطيت 50

گفتار اوّل: دوره اول مشروطيت 52

1- اولين مجلس قانون‌گذاري در ايران 52

2- مجلس دوم از تاسيس تا انحلال 56

3- جنگ جهاني اول و مجلس سوم 59

4- مجلس چهارم 60

5- مجلس پنجم 62

گفتار دوم: دوره دوم مشروطيت 65

1- مجلس ششم 65

2- مجلس هفتم. 67

3- مجلس هشتم 68

4- مجلس نهم 69

5- مجلس دهم 71

6- مجلس يازدهم 71

7- مجلس دوازدهم 71

گفتار سوم: دوره سوم مشروطيت 72

1- مجلس سيزدهم 73

2- مجلس چهاردهم 74

3- مجلس پانزدهم 76

4- مجلس شانزدهم 77

5- مجلس هفدهم 78

6- مجلس هجدهم 80

7- مجلس نوزدهم 80

8- مجلس بيستم 82

9- مجلس بيست و يکم 84

10- مجلس بيست و دوم 88

11- مجلس بيست و سوم 90

12- مجلس بيست و چهارم 91

گفتار چهارم: انتخابات در جمهوري اسلامي ‌ايران 94

1- قانون مصوب شوراي انقلاب 96

          قوانين و اصلاحيه‌هاي قانوني مصوب شوراي انقلاب 96

2- مجلس اول (1363- 1359) 98

3- مجلس دوم (1367- 1363) 100

4- مجلس سوم (1371- 1367) 102

5- مجلس چهارم (1375- 1371) 104

6- مجلس پنجم (1379- 1375) 104

7- مجلس ششم (1383- 1379) 105

8- مجلس هفتم (1387- 1383) 107

 

 

فصل سوم: انتخابات و عناصر متشکله   111

گفتار اول: نظام انتخابات 111

1- تعريف نظام انتخابات 112

2- نظام‌هاي انتخاباتي 113

الف: نظام انتخاباتي اکثريتي 114

                يک: منظور از اکثريت 115

                 دو: انواع اکثريت 116

                 سه: نظام‌ انتخاباتي اکثريت نسبي 117

                       1- نظام انتخاباتي نخست نفري 117

                        2- نظام‌هاي انتخاباتي جمع‌گزيني 119

                چهارم: اکثريت مطلق 120

                        1- نظامهاي انتخاباتي دور دوم (دو دوري) 120

                        2- نظام يا فرمول رأي جايگزيني يا ترجيحي 121

ب: نظام‌هاي نيمه‌تناسبي 123

ج: نظام انتخاباتي تناسبي 123

           1- نظام فهرست‌هاي حزبي 124

           2- نظام انتخاباتي ليستي 125

            3- نظام انتقالي 127

د: نظام ترکيبي (رأي اضافي) 130

3- معيارهاي ارزيابي نظام‌هاي انتخاباتي 131

الف: اثربخشي دولت 131

ب: دولت پاسخگو و مسئوليت‌پذير 132

ج) عدالت و بيطرفي در مورد احزاب اقليت 133

د: نمايندگي گروه‌هاي اجتماعي 134

4- نظام انتخابات در ايران 135

     الف- انتخابات محدود وغيرمستقيم 136

      - شرط شايستگي (شايسته‌ گزيني): 137

      - محدوديت جنسي 138

ب- نظام انتخاب محدود و مستقيم 138

ج- انتخابات همگاني 140

1- نظام انتخابات دومرحله‌اي 141

2- مرحله دوم: اکثريت نسبي 142

گفتار دوم: حوزه‌بندي انتخابات 145

1- تعريف حوزه انتخاباتي 145

2- عوامل تعيين کننده حوزه انتخابي 146

الف: نمايندگي جغرافيايي 146

ب: حوزه‌بندي انتخابات و کرسي‌هاي پارلماني 148

ج: حوزه‌بندي انتخابات و جمعيت 151

د: حوزه‌بندي انتخابات و نظام انتخاباتي 152

3- حوزه انتخابي در ‌ايران 154

      1- حوزه‌بندي انتخابات در نظام نامه انتخابات اصنافي سال 1285 155

      2- حوزه‌بندي انتخابات در نظام نامه انتخابات دودرجه سال  1288 156

      3- جدول مقايسه‌اي حوزه‌هاي انتخابي 159

     4- اصلاح حوزه‌بندي انتخابات در جمهوري اسلامي ‌ايران 182

      5- گزينه‌هاي جايگزين 189

الف: حوزه انتخابي چندکرسي 189

       1- کشور حوزه‌اي 189

      2- حوزه‌هاي انتخابي استاني 190

             - امکان‌سنجي حوزه‌هاي انتخابي استاني 192

ب: حوزه انتخابي تک‌کرسي 197

         1- امکان‌سنجي حوزه‌هاي انتخابي تک‌کرسي 199

         2- سامان‌دهي جامعه رأي‌دهنده 200

         3- هزينه‌هاي انتخاباتي 201

         4- حوزه‌هاي انتخابي ترکيبي 202

 

 

گفتار سوم: مديريت انتخابات 203

1- الگوهاي مديريت انتخابات 204

الف: مديريت موقت براي انتخابات: 205

ب: مديريت انتخابات توسط يک وزارتخانه 205

ج: مديريت انتخابات توسط کميسيون 208

               يک: کميسيون انتخابات مرکب از قضات و پرسنل قضايي 210

               دو: کميسيون انتخابات مرکب از افراد مستقل 212

               سه: کميسيون انتخابات مرکب از نمايندگان احزاب 212

د: مديريت غيرمتمرکز انتخابات 214

2- مديريت انتخابات قبل از پيروزي انقلاب 214

الف: انجمن نظارت 215

ب: ترکيب اعضاي انجمن نظارت 215

ج: انجمن نظارت فرعي 216

3- مديريت انتخابات در جمهوري اسلامي‌ ايران 217

الف: نظارت 218

          يک: انجمن نظارت 219

              - انجمن‌هاي نظارت فرعي 219

              - شرايط و وظايف انجمن نظارت 220

          دو: هيأت‌هاي نظارت 221

               - هيأت مرکزي نظارت 222

              - هيأت نظارت استان 222

              - هيأت نظارت حوزه انتخابيه 223

             - حدود نظارت بر انتخابات 224

             - کيفيت نظارت 226

             -توقف و يا ابطال انتخابات 228

             - ابطال انتخابات 228

                    سه: تفسير نظارت (تفسير اصل 99 قانون اساسي) 230

1- مفهوم نظارت 230

2- اقسام نظارت 231

            الف: نظارت اطلاعي 232

            ب: نظارت تصويبي 232

            ج: نظارت مطلق 233

3- جنبه‌هاي تفسير اصل نودونه (تفسير قانوني) 234

            الف: اصل 99 درصدد بيان مرجع نظارت و يا نوع نظارت؟ 235

            ب: تفسير قانوني و اصل 62 قانون اساسي 236

            ج: تفسير قانوني و تأييد صلاحيت‌ها 236

ب: مجري انتخابات 238

1- وزارت کشور 238

2- هيأت اجرايي 238

             - هيأت‌هاي اجرايي فرعي 241

گفتار چهارم: زمان انتخابات 242

1- برگزاري انتخابات در زمانهاي مختلف 243

2- همزماني انتخابات 245

الف: روش‌هاي هم‌زماني انتخابات: 246

ب: گزينه‌هاي هم‌زماني 248

ج: سرانجام هم‌زماني انتخابات 248

گفتارپنجم: شرايط رأي‌دهندگان 249

1- سن رأي‌دهنده 249

2- تابعيت 252

3- ساير موارد 253

ب) ملاكين و فلاحين آنها بايد صاحب ملكي باشند ‌كه هزار تومان قيمت داشته باشد 253

ج) تجار آنها حجره و تجارت معيني داشته باشد. 253

د) اصناف آنها بايد از اهل صنف و كار معين صنفي داشته باشند و داراي  دكاني باشند 253

       4 - اشخاصي که به طور مطلق از رأي‌دادن محروم هستند 253

       5- اشخاص زير از انتخاب‌نمودن به طور مشروط ممنوع هستند 256

       6- تشخيص رأي‌دهندگان 257

گفتارششم: شرايط انتخاب‌شوندگان 261

1- خواندن و نوشتن 261

2- تابعيت 262

3- ساير موارد 263

4- اشخاصي كه به طور مطلق از انتخاب‌شدن محروم هستند 266

5- اشخاصي که از انتخاب‌شدن به طور مشروط محرومند 271

6- نظام صلاحيت‌ها 277

گفتار هفتم: اجراي انتخابات 280

1- اعلام داوطلبي و رسيدگي به صلاحيت داوطلبان 281

   الف: تأييد توسط معتمدين محلي يا گزينش اوليه 281

   ب: وثيقه‌گذاري 283

2- اعلام داوطلبي در قانون انتخابات ‌ايران 284

3- رسيدگي به صلاحيت داوطلبان 285

4- انصراف داوطلبان 289

گفتار هشتم: تبليغات 291

1- مدت زمان تبليغات 291

2- فعاليت‌هاي تبليغاتي 293

3- محدوديت‌هاي تبليغات 297

الف: شرکت‌ها و مؤسسات دولتي و عمومي 297

ب: داوطلبان وطرفداران آنها 300

گفتار نهم: هزينه‌هاي انتخاباتي 301

1- نظارت و مقررات مالي 302

2- حساب بانکي و وکيل مالي 304

3- هدايا و کمک‌هاي انتخاباتي 304

4- سقف و معيار تعيين هزينه‌هاي انتخاباتي 305

5- گزارش مالي 306

گفتار دهم: رأي‌گيري 309

1- صندوقهاي اخذ رأي: 309

2- محل اخذ رأي 309

3- مشخصات تعرفه 312

4- زمان اخذ رأي 314

5- کيفيت رأي‌دادن 316

6- كيفيت استخراج آراء و تشخيص انتخاب‌شدگان 319

7- کيفيت اعلام نتيجه 325

8- صدور اعتبارنامه 327

9- فوت و يا استعفاي نماينده 328

گفتار يازدهم: شكايات راجع به انتخابات 331

1- رسيدگي به تخلفات انتخاباتي 331

2- رسيدگي به شکايات و دعاوي عليه صحّت انتخابات. 333

الف: رسيدگي به شکايات در قوانين قبل از پيروزي انقلاب اسلامي‌: 335

ب: رسيدگي به شکايات انتخابات در جمهوري اسلامي ‌ايران 336

           يک: هيأت اجرايي 338

         دو: وزارت کشور 338

          سه: شوراي نگهبان 339

       چهار: مجلس شوراي اسلامي‌ 339

 

 

فصل چهارم: چشم‌انداز انتخابات   341

فهرست منابع 362