- امتیاز
- نام کتاب دادرسی در حقوق اسلامی
- قیمت 45,000 ریال
-
شابک
- 964-7896-28-0
- تعداد صفحات 704
- نوبت چاپ 1
- سال انتشار 1382
- شماره جلد / نوبت ویرایش 1 / 0
فهرست مطالب
پيش‌خواني 27
دفتر نخست ـ روند و روش ِ دادرسي ِ اسلامي 35
فصل يكم ـ نيم‌نگاهي‌به شيوه‌هاي‌دادرسي در جهان پيش از اسلام 37 ـ 85
الف. دادرسي در استان‌هاي رم شرقي (بيزانس) 38
1. پديداري رُم شرقي (بيزانس) 38
2. رُم شرقي: كانونِ پژوهش‌هاي حقوقي 39
3. مجموعه‌ي ژوستي‌نين: كاري برجسته در فراهم‌آوري و پرداختِ حقوقِ رُم 40
4. بازتابِ انديشه‌گري يونان و فرهنگ شرقي در حقوق رُم 41
5. آيين دادرسي در رُمِ شرقي 42
6. مفهوم حقّ و حقوق در نزد رُمي‌ها 45
7. سرشت حقوق رم 45
ب. دادرسي در ايران باستان (روزگار ساساني) 46
8. جامعه‌ي طبقاتي در روزگار ساساني 46
9. ريشه‌ي قوانين و دادگري در ايران باستان 47
10. ماتيكان هزار داتستان چيست؟ 48
11. سازمانِ دادگستري 49
12. پادشاه: قانون‌گذار، قاضي و فراتر از قانون 50
13. دادگاه‌ها و دادرسان 51
الف. دادگاه‌هاي شخصي (عرفي) 51
ب. دادگاه‌هاي روحاني (شرع) 52
14. روش دادرسي 54
15. برگه و بررسي (ادلّه‌ي اِثباتِ دعوا) 55
16. شركت وكيل در دادگاه 56
پ. دادرسي در عربستان پيش از اسلام (روزگار جاهلي) 57
17. نگاهي نو به واژه‌شناسي جهل 57
18. بافتِ جامعه‌ي جاهلي 59
19. شالوده‌ي زندگي جاهلي 60
20. دين و باورِ عرب جاهلي 61
21. انتقام: شالوده‌ي پيگيري و پيگرد در ميان عرب جاهلي 61
22. قانون ثار: توتِم قبيله 64
23. بازپرسي در مسائل كيفري 65
24. كيفر آدم‌كشي: اعدام يا خونبها 65
25. پرداخت دستمزد داور و رييس قبيله از خونبها 65
26. مسائل حقوقي و مدني 66
27. سرچشمه‌هاي قانون در روزگار جاهلي 68
28. سازمان و شيوه‌ي دادرسي 68
29. تحكيم يا حكومت (داوري) 69
30. محاكمه و منافره 70
31. صلاحيت نامحدود داوران 71
32. داورانِ نامي در بازارهاي بزرگ 72
33. داوري: پيشه‌اي موروثي 73
34. ويژگي‌هاي داور 75
35. سنجشي ميان خاخامِ عبري و حَكَمِ عربي 76
36. چگونگي داوري داوران و ضمانت اجراي رأي آنان 77
37. چگونگي اجراي رأي داور 77
38. احتكام (داوري كاهنان) 78
39. عرّاف و قائِف: دو ابزار بزهياب 79
40. ضمانت اجراي رأي كاهنان 82
41. حِلْف و جِوار (پيمان و پناهندگي) 82
42. چهار گونه حلف 84
43. سيماي اقتصادي پيمان و پناهندگي 84
44. داوري كجا انجام مي‌گرفت؟ 85
فصل دوم ـ دادرسي در پويه‌ي تاريخ‌اسلامي 86 ـ 121
45. طرحي نو 87
1. دادرسي در روزگار پيامبر 88
46. داوري و دادرسي در قرآن 88
47. ديدگاه برخي از خاورشناسان درباره‌ي دادرسي پيامبر (ص) 90
48. يگانگي قواي سه گانه در روزگار پيامبر (ص) 93
49. نمونه‌هايي از روش ِ دادرسي پيامبر (ص) 94
50. آيا پيامبر (ص) كسي را ويژه‌ي دادرسي گماشت؟ 98
51. كاربرد معاينه‌ي محل در روزگار پيامبر (ص) 100
52. نگرشي پاياني درباره‌ي دادرسي پيامبر (ص) 100
53. رسيدگي نقيب به دعاوي گروه خود پيش از هجرت 101
54. پيامبر (ص) و نخستين پيام دادگري در اسلام 102
55. يگانگي دو قوهّي مجريّه و قضاييّه و پژوهش‌پذيري احكام 104
56. سادگي و بي‌پيرايگي در دادرسي‌هاي پيامبر (ص) 105
57. دادرسي ديگران 105
2. دادرسي در روزگار خلفاي راشدين 106
58. جانشينان پيامبر و دادرسي 106
59. جدايي قوهّي قضايّيه از اجرايي در روزگار خليفه‌ي دوم 107
60. نامه‌ي عمر به ابوموساي اشعري 108
61. نامه‌ي عمر در بوته‌ي نقد و خرده‌گيري 110
62. سومين خليفه چندان مجالي براي دادرسي نيافت 115
63. ويژگي دادن جايي براي دادرسي 115
64. علي و فرمان تاريخي او درباره‌ي دادرسي و دادگري اسلامي 116
65. فرمان علي: نخستين متن نگاشته شده درباره‌ي ويژگي‌هاي قاضي مسلمان 117
66. بازجويي جداگانه از متّهمان به دست علي 120
67. نگرشِ پاياني 120
فصل سوم ـ روند دادرسي: گستردگي، سازمان‌يابي و پويايي 122 ـ 191
الف. دوره‌هاي چهارگانه در روند دادرسي اسلامي 123
68. نخستين دوره: (41 تا 155 ق. / 633 تا 771 م.) 123
69. افزايش اختيارهاي اداري حاكمان و كاهش اقتدار قضايي آنان 124
70. استثنايي بر اصل 124
71. گزينش قضات به دست خليفگان 125
72. ويژگي‌هاي نخستين دوره 127
73. استقلال قضايي قضات در روزگار امويان 127
74. صلاحيت قضات در رسيدگي به پرونده‌ها 129
75. دستيار و دبير دادگاه 129
76. دادرسي قاضي اسلامي ميان شهروندان مسلمان و نامسلمان 129
77. برپايي دادگاه‌ها در مساجد و تعيين روزهايي ويژه براي دادرسي 130
78. ثبت احكام و آراي قضايي براي نخستين بار 130
79. نگاهي به نام برخي از قضات برجسته در روزگار امويان 131
80. دومين دوره: روزگار نخست عبّاسيان (155 تا 254 ق. / 771 تا 868م.) 132
81. برگماري قضات به دست خليفگان در شرق جهان اسلام 132
82. برگماري قضات به دست اميران و استانداران در اسپانياي اسلامي 133
83. استثناهايي بر اصل 133
84. دست‌يابي به دادرسي با زد و بست‌هاي گوناگون 134
85. بركناري قاضيِ گماشته شده‌ي خليفه به دست خودِ او 135
86. خليفه‌ي عبّاسي: مرجع شكايت از قضات 135
87. قاضي استان و نه قاضي خليفه 135
88. سازمان قاضي‌القضات 136
89. ديدگاه ابن‌سعد و جاحظ 136
90. ابويوسف: نخستين قاضي‌القضات 137
91. قاضي‌القضات: وزير دادگستري ديرين يا رييس قوّه‌ي قضائّيه‌ي امروزين 138
سه دوران برجسته در سازمان قاضي‌القضات شرق جهان اسلام 139
92. دوره‌ي نخست: يك‌پارچگي سازمان قاضي‌القضات در روزگار عبّاسيان 139
93. دوره‌ي دوم: روزگار فاطميان مصر 140
94. پديداري نخستين عنوان قاضي‌القضات در مصر 141
95. قاضي‌القضات در غرب جهان اسلام 142
96. گزينش قاضي‌القضات از سوي مقام عالي 142
97. دوره‌ي سوم: ايّوبيان و مملوكان، چهار قاضي‌القضات براي چهار
مذهب‌تسنّن 143
98. نايب به جاي قاضي‌القضات 144
99. سازمان قاضي الجماعه در غرب جهان اسلام 144
100. ميان قاضي‌القضات و قاضي الجماعه پيوندي هست؟ 145
101. ويژگي‌هاي دومين دوره از روند دادرسي: پيدايي مذاهب چهارگانه 146
102. كاهشِ استقلال قضايي 147
103. افزايش صلاحيت‌هاي قضايي دادرسان 147
104. گردآوري فتواها و آراي قضايي 147
105. سومين دوره، دادرسي در روزگار دوم عبّاسي و فرمان‌روايي طُولونيان و
اِخشيديان: (از 254 تا 358 ق. / 868 تا 968 م.) 148
106. برخي از قضات برجسته در روزگار عبّاسيان 148
107. طولونيان: آغاز رنگ باختگي قدرت بغداد وادامه‌ي وابستگي قضايي مصر 149
108. نمايش قدرت مركزي بغداد 150
109. قاضي‌القضات: نماينده‌ي بلندپايه‌ي خليفه‌ي بغداد 151
110. گزينش دادرسان مصر به دست قاضي‌القضات 151
111. اِخشيديان: آغاز كوشش براي رهايي از وابستگي قضايي بغداد 151
112. ويژگي‌هاي‌سومين دوره از رونددادرسي: دخالتِ خليفگان در
كارهاي قضايي 152
113. راه يافتن فساد به درونِ دستگاه قضايي 153
114. پايداري و رويارويي برخي از قضات 154
115. تنظيم پرونده‌ها در دادگاه 154
116. دفتر و ديوان قاضي‌القضات 155
117. پايه‌گذاري سازمانِ گواهان شايسته‌ي دادگري 155
118. كم فروغي روح اجتهاد در دادرسان 155
119. جامه‌ي سياه: پوشاك رسمي قضات در روزگار عبّاسي 156
120. چهارمين دوره: روزگار فاطميان (358 تا 567 ق. / 968 تا 1177 م.)
تا پايان سده‌ي ششم هجري 157
121. نمودهايي از استقلال قضايي 157
122. كاهش اهمّيّت قاضي‌القضات 157
123. آميختگي وظايف قضايي و اجرايي 158
124. كوششي دوباره براي اهمّيّت يافتن قاضي‌القضات 158
125. ويژگي‌هاي چهارمين‌دوره از روند دادرسي: جدايي ميان دو قوّه‌ي قضايي
و اجرايي 159
126. دادرسي نمايندگان قاضي‌القضات به جاي او 159
127. گسترش نفوذ شيعه و كاهش اقتدار قاضي سنّي در روزگار فاطميان 159
128. آمدن دودمان ايّوبي و برچيده شدن نفوذ شيعه از دستگاه قضايي 160
129. دادرسي در اندلس 160
130. دادرسي در روزگار مُرابطان و موحّدان 161
131. دو گونه دادرس 162
132. ويژگي‌هاي دادرسان مغرب 162
133. صلاحيت‌هاي قضايي و اداري دادرسان در روزگار مرابطان و موحّدان 162
134. دادرسي در روزگار ايّوبيان 163
135. دادرسي در روزگار مملوكان: مذهب حنفي به جاي مذهب شافعي 164
136. ويژگي‌هاي دادرسي در روزگار مملوكان مصر 164
137. نگرشي پاياني: آيا مردم در برگماري و بركناري قاضي نقش داشتند؟ 165
138. اِمارة الاستيلاء: راهي براي گزينش قاضي به دست مردم 166
139. قاضي: عنوان و لقبي افتخاري 167
ب. ايران و دادرسي اسلامي: برخورد شَرع و عُرف 167
140. امويان: استقلال دستگاه قضايي 168
141. طاهريان و صفّاريان: اجراي حكم به دست خود قاضي 169
142. سامانيان: دادخواهي مظالم و رسيدگي فوق‌العاده 170
143. استاد: شيخ الاسلامِ فرارود (ماوراءالنَّهر) 170
144. غزنويان: كم رنگي استقلال قضايي و رسمي شدن مذهب حنفي 171
145. گزينش دادرسان از ميان خاندان‌هاي بزرگ در نيشابور 171
146. اهمّيّت سازمان‌هاي نيمه قضايي در روزگار غزنويان 172
147. آلودگي و پالودگي قضات 172
148. سلجوقيان: آهنگ دادخواهي تندتر مي‌شود 173
149. دگرگوني در دستگاه قضايي به دست خواجه نظام الملك 173
150. پديداري سازمان اقضي‌القضات شافعي به جاي قاضي‌القضات حنفي 174
151. فرمان قضايي سلطان سنجر سلجوقي 174
152. خوارزمشاهيان: دادرسي نشايشتگان 176
153. بازگويي كژي‌ها از زبان نجم‌الدّين رازي 176
154. گستردگي صلاحيت قضايي دادرسان در روزگار سلجوقيان 177
155. مغولان: ياسا دوشادوش حقوق اسلام 177
156. دادگاه‌هاي اختصاصي مغولان: برخورد شرع و عرف 179
157. ايلخانان: گام‌هايي براي بهبود دادرسي 181
158. يَرْليغ غازاني: قانون‌نامه‌ي ايلخانان مغول و بهسازي‌هاي قضايي 181
159. تصوير دادرسي به روايت عبيد زاكاني 183
160. تيموريان (گوركانيان): دادرسي در پرتگاهي غمبار 184
161. نگارش تزوكات تيموري 184
162. تركمانان و آق قويونلو: پاگيري دادرسي اسلامي 184
163. صفويان: جدايي ميان شرع و عرف 185
164. برخورد شرع و عرف از زبان جهانگردان 186
165. ديوان‌بيگي: دادرس عرف در برابر حاكم شرع 188
166. صلاحيت قضايي ديوان‌بيگي 189
167. از صفويّه تا مشروطه: سراشيبي نهاد دادرسي 190
168. اميركبير: جايگزيني‌آخوندهاي‌پاك‌به‌جاي آخوندهاي‌پوك و پليد
در دادرسي 190
169. افزايش برخورد ميان شرع و عرف پس از مشروطيّت 191
فصل چهارم ـ ارزش و گزينش 192 ـ 232
1. اهمّيّتِ دادرسي: گريز و گزير 193
170. واژه‌شناسي 193
171. تعريف دادرسي از نگاه فقيهان مسلمان 194
172. سرشتِ دادرسي اسلامي 195
173. قاضي، حَكَم، مفتي، مجتهد، فقيه 196
174. سيماي دادرسي در قرآن و سنّت 198
175. قرآن 198
176. سنّت 199
177. عقل و عرف 201
178. سفارش به دادرسي 201
179. زنداني شدن به جاي دادرسي كردن 202
180. تازيانه خوردن ابوحنيفه 203
181. گريز طبري از دادرسي 203
182. شافعي زير بار دستور مأمون نمي‌رود 204
183. فشار امير قرطبه به مُصعب 204
184. دادرسي پاكان در برابر دادرسي پوكان و پليدان 205
185. گمارنده و گزينش قاضي 206
186. فرمان‌نامه‌ي برگماري دادرسان (ابلاغ قضايي) 207
187. عهد 207
188. كتاب 207
189. كتاب العهد 208
190. تقليد 208
191. سجلّ 208
192. موسوم، توقيع، منشور، تفويض 208
193. واژگان برگماري: واژگان روشن و ناروشن 209
194. آيين برگماري 210
195. آيين برگماري قاضي در روزگار فاطميان 210
196. بركناري (عزل) قاضي 211
197. ناتواني بدني در رسيدگي به پرونده‌ها 212
198. آيا مرگ گمارنده‌ي قاضي انگيزه‌ي بركناري او خواهد بود؟ 212
199. آيا احكامي كه قاضي در فاصله‌ي ميان بركناري خود و آگاهي از آن صادر
مي‌كند گذراست؟ 214
2. ويژگي‌هاي قاضي 215
الف ـ ويژگي‌هاي بُنيادين و بُودين 215
200. بلوغ 215
201. عقل 216
202. اسلام و ايمان 217
203. آيا نامسلمان مي‌تواند ميان نامسلمانان دادرسي كند؟ 218
204. عدالت 219
205. پاكزادي (طهارتِ مولد، حلال زادگي) 223
206. مرد بودن 223
207. آيا زن مي‌تواند دادرسي كند؟ 224
208. آزاد بودن 225
209. تندرستي (بينايي، شنوايي، گويايي، حافظه) 226
210. اجتهاد 228
211. نگاشتن 231
ب ـ ويژگي‌هاي نمودين و نمادين 232
فصل پنجم ـ روش دادرسي اسلامي 233 ـ 336
1. دادگاه‌ها 234
212. جايگاه دادرسي: مسجدها 234
213. دادرسي در خانه‌ي قاضي 237
214. مدرسه: جايگاه دادرسي 238
215. ايوان و دارالعدل در روزگار مملوكان 238
216. دادگاه سيّار 239
217. چگونگي برپايي و برگزاري جلسه‌هاي دادرسي 239
218. روزها و ساعت‌هاي دادرسي 241
219. تعطيلي دادگاه‌ها 242
220. دادرسي در چه ساعت‌هايي انجام مي‌گرفت؟ 242
221. قاضي در دادگاه 243
222. برابري دو سوي پرونده در نگاه قاضي: سه نمونه به گزارش تاريخ 243
223. برخورد قاضي با دو سوي پرونده 247
224. حضور تماشاگران در دادگاه 247
225. چگونگي رعايت نوبت در رسيدگي به پرونده‌ها 247
226. شادابي قاضي به هنگام دادرسي 248
227. نظم دادگاه 248
228. دربان (بوّاب، حاجب) 250
229. نگاهداشتِ ادب در دادگاه 252
230. ياوران (اَعوان) 252
231. دفتر و كارمندان دفتري دادگاه 253
232. مُنشي دادگاه (كاتبُ الحُكم) 254
233. كارشناس: بخشگر و ارزياب 255
234. خازن ديوان الحكم (بايگان) 256
235. امين القاضي: دايره‌ي سرپرستي 256
236. مُزَكِّي و مُعدِّل: گواه سنجانِ دادگاه 257
237. اصحاب المسائل: گواهانِ شايسته‌ي گواهي 258
238. عُدول: گواهان رسمي به چهره‌ي كارمندان دادگاه 259
239. نقيب القاضي 262
240. آيا گذاشتن حاجب و دربان كاري پسنديده بوده است؟ 262
241. گزارشگر (مترجم) 262
242. نيوشنده (مُسْمِع) 263
243. زندانبان (سَجّان، صاحب السِّجْن) 263
244. نگاهدار اموال (حافظ) 264
245. كارمندان دادگاه را چه كسي برمي‌گزيد؟ 264
246. دستمزد كارمندان دادگاه 265
247. نظارت قاضي در كار كارمندان و ياريگران 265
248. جامه و جامگي قاضي 266
249. خليفه‌ي دوم: نخستين تعيين كننده‌ي حقوق قضات از سوي دولت 267
250. گزارش ناصر خسرو 269
251. دزد ناشي به خانه‌ي قاضي مي‌زند 269
252. رشوه ستاني و هديّه پذيري قضات 270
253. آمادگي قاضي براي دادرسي 271
254. در دادرسي نه شتاب بايد كرد ونه كندي 272
255. رايزني قاضي با دانشمندان و حقوق‌دانان 272
256. پيوند قاضي با مفتي 273
257. دفاع وكيل (كارْرانْ) در دادگاه 274
258. پيشينه‌ي وكالت (كارْراني) در دادگاه اسلامي 274
259. زنان و وكالت دادگستري 275
260. آيين وكالت (كارْراني) 275
261. دريافت حقُّ الوكاله 277
262. ابطال قرارداد وكالت 277
263. تخلّفاتِ وكلا 278
264. رسيدگي به تخلفّات وكلا 278
2. برگه و بررسي 279
265. صلاحيت‌هاي عامّ قاضي در رسيدگي به دعاوي (صلاحيت نامحدود) 281
266. صلاحيت‌هاي خاصّ قضات (صلاحيت محدود و اعتباري) 286
267. صلاحيت‌هاي اداري و ديني قاضي 287
268. كتابة السّر 287
269. نَظرُ الخاصّ 288
270. نظرُ الدّوله 289
271. نظر الجيش (ناظر الجيوش) 289
272. نظر الأسْري' 289
273. نظرُ الرِّباع 290
274. نظرُ الْجَوالِيّ 290
275. فرمانداري و امارت (نظر المحروس) 290
276. سرپرستي دارُالضَّرْب يا دارُ السِّكِّه و نمايندگي در بيت‌المال 290
277. تدريس در مدارس 291
278. مشيخت شيوخ 291
279. خُطبه (نماز جمعه) 291
280. پيشنمازي 292
281. رهبري جهاد 292
282. نگاهي ديگر به صلاحيت‌هاي قضايي و گوناگوني دادگاه‌هاي اسلامي 294
283. صلاحيت نوعي 294
284. صلاحيت مالي 295
285. صلاحيت شخصي 295
286. صلاحيت محلّي (نسبي) 295
287. صلاحيت زماني 296
288. انديشه‌ي همكاري بيش از يك قاضي در دادرسي و رسيدگي به پرونده 296
289. دادرسي فوري 297
290. كتاب قاضي به قاضي ديگر (نيابت قضايي) 297
291. گزيدن جانشين و نماينده براي قاضي 298
292. رسيدگي غيابي 299
293. رسيدگي پژوهشي 300
294. پيشينه‌ي پژوهش خواهي در اسلام 301
295. از چه احكامي مي‌توان پژوهش خواست؟ 303
3. برگه و بررسي 304
296. برگه و بررسي: شناخت راست از كاست در دادگاه 304
297. بيّنة يا شاهد (گواه) 305
298. تعارض دو بيّنه (برخورد گواهي) 306
299. پنهانداشتِ (كتمان) گواهي 306
300. گواهي دروغ و تغيير گواهي 307
301. شمارِ گواهان در گواهي 307
302. اهمّيّت گواه و گواهي در دادرسي 308
303. اقرار 310
304. سكوت خوانده يا متّهم 311
305. اقرار به حقّ ديگري 311
306. انكار پس از اقرار 312
307. اقرار به دزدي و همخوابگي با زن بيگانه 312
308. تجزيه‌ي اقرار 312
309. اقرار پس از ورشكستگي 313
310. سوگند (يمين، قسم، حِلْف) 313
311. داوري ايزدي و سوگند خوردن 313
الف. داوري ايزدي در ايران باستان 315
ب. داوري ايزدي در عربستان پيش از اسلام 317
312. سوگند در دادگاه اسلامي 319
313. انواع سوگند 321
314. آشكاري دروغ در سوگندِ سوگند خورنده 322
315. قرينه‌ها (اَماره‌ها) 323
316. كارشناسي (خِبْرَة) 324
317. آگاهي (علم) قاضي 325
318. سند و مدرك كتبي (نوشته) 327
319. قَسامَه 328
320. شرايط قسامه 329
321. براءت از قسامه 329
322. لعان 330
323. شرايط لعان 330
324. آثارِ لعان 331
325. قضات در نگاه طنز سرايان 332
شنيدن گواهي از گواهان عادل 334
داوري بي‌طرفانه 334
زن زيبا و دليل نيرومند او 334
از ترس خود را خيس مي‌كند 335
شهري پر از شگفتي 335
دفتر دوم ـ سازمان‌هاي وابسته به دادرسي (نيمه قضايي) 337
پيش‌خواني 338
فصل ششم ـ قاضي لشكر (عسكر): سازمان دادرسي ارتش 339 ـ 350
326. پيشينه‌ي تاريخي 340
327. نخستين قاضي لشكر در اسلام 341
328. قاضي لشكر در روزگار تركان عثماني 343
329. گستره‌ي نفوذ قاضي لشكر در دولت عثماني 345
330. شريعتي: نايب قاضي لشكر آناتولي 345
331. نگاهي به سلوك الملوك خنجي 347
332. كارها و صلاحيت قاضي لشكر در حكومت عثماني‌ها 347
فصل هفتم ـ ديوان مظالم 351 ـ 393
333. واژه‌شناسي 352
334. مظالم در ايران ساساني 354
335. مظالم در عربستان پيش از اسلام 357
336. امام علي: نخستين خليفه‌اي كه به دادرسي مظالم نشست 361
337. گسترش مظالم در روزگار عبّاسيان 362
338. ثُمَل: زني كه به رسيدگي مظالم مي‌نشست 363
339. مظالم در روزگار طولونيان 364
340. اخشيديان و مظالم 365
341. غزنويان و رسيدگي به مظالم 366
342. سلجوقيان به مظالم مي‌نشينند 367
343. ايّوبيان و رسيدگي به مظالم 368
344. دادرسي مظالم در روزگار مملوكان مصر 368
345. دارُالعدْل 369
346. مظالم در هند 369
347. مظالم در ايران پيش ازسده‌ي هفتم هجري 369
348. مظالم در غرب جهان اسلام 370
349. دادرسي مظالم در روزگار مرابطان و موحّدان 371
350. خليفگان و فرمان‌گزاران 371
351. وزيران و اميران 372
352. قضات و دادرسان 374
353. روزهاي رسيدگي به مظالم 375
354. جاي برگزاري مظالم (مظالمگاه) 377
355. اعضاي دادگاه مظالم 379
356. سادگي آيين دادرسي مظالم در روزگار امويان و عبّاسيان 379
357. محاكمه‌ي حلاّج در دادگاه مظالم 379
358. اخشيديان و آيين دادرسي مظالم 383
359. آيين دادرسي مظالم در روزگار فاطميان 383
360. روش دادرسي مظالم در روزگار موحّدان 383
361. مملوكان مصر و آيين دادرسي مظالم 384
362. ديوان مظالم (ديوان نگارش يا ديوان الانشاء) 386
363. رسيدگي به اختلاف‌هاي اداري 388
364. بازرسي و نظارت بر خدمات عمومي و دولتي 389
365. رسيدگي به دعواي معمولي 390
366. رسيدگي پژوهشي 390
367. اجراي احكام دادگاه‌ها 391
368. جدايي ميان ديوان مظالم و نهاد دادرسي 391
369. دادرسي مظالم در روزگار مرابطان و موحّدان 392
370. آيين دادرسي مظالم در غرب جهان اسلام 393
فصل هشتم ـ سازمان حسبه 394 ـ 465
371. واژه شناسي 395
372. حسبه در قرآن 396
373. حسبه در آيينه‌ي حديث 398
374. حسبه در روزگار پيامبر(ص) 399
375. خليفه‌ي دوم: نخستين پايه‌گذار سازمان حسبه 399
376. حسبه در روزگار امويان 400
377. حسبه در روزگار عبّاسيان 401
378. جايگزيني اصطلاح محتسب به‌جاي عامل السّوق در روزگار مأمون 404
379. سازمان حسبه در غرب جهان اسلام 404
380. حسبه در روزگار مرابطان و موحّدان 405
381. سازمان حسبه در ايران 405
382. حسبه در روزگار غزنويان و سلجوقيان 406
383. تيموريان و سازمان حسبه 409
384. دودمان صفوي و حسبه 410
385. سازمان حسبه از صفويان به اين سو 412
386. محتسب در ادبيّات پارسي 414
387. سازمان حسبه در مصر 417
388. فاطميان و سازمان حسبه 417
389. سازمان حسبه در امپراتوري عثماني 419
390. سازمان حسبه در شبه قارّه‌ي هند و پاكستان 422
391. سازمان حسبه و گوركانيان هند: كُتْوال دوشادوش محتسب 424
392. اعدام سرمد، شاعر كاشاني در هند 427
393. وظيفه‌هاي محتسب برابر دستور اورنگ زيب 428
394. واپسين نشانه‌ها از سازمان حسبه 428
395. آيا سازمان حسبه از بيزانس (رُم شرقي) وام گرفته شده است؟ 430
396. سازمان حسبه و حكومت صليبيان در بيت المقدس 432
397. ادبيّات حسبه: نگاهي به نگاشته‌ها 434
398. حسبه نگاري در شرق جهان اسلام 437
399. حسبه نگاري در غرب جهان اسلام 439
400. كتاب‌هاي تازه 440
401. چگونگي گماردن محتسب 440
402. ويژگي‌هاي بنيادي در گزينش و گماردن محتسب 441
403. صلاحيت‌هاي سازمان حسبه و پهنه‌ي كاربرد آن به‌دستِ محتسب 445
404. صلاحيت‌هاي ديني ـ اخلاقي 446
405. صلاحيت‌هاي اجتماعي / اقتصادي 448
406. صلاحيت‌هاي قضايي / انتظامي 452
407. سازمان حسبه: دادستاني عمومي اسلام 453
408. سازمان حسبه با كداميك از روش‌هاي پيگرد همخوان است؟ 454
409. دو گونه نظام پيگرد 454
410. سازمان حسبه: پليس شهري 456
411. محتسب رسمي و محتسب داوطلب 462
412. سازمان حسبه: پلي ميان دادرسي و مظالم 463
413. سازمان حسبه و نهاد دادرسي 463
414. سازمان حسبه و سازمان مظالم 464
415. برخي از محتسبان برجسته در ايران 465
فصل نهم ـ سازمان شُرْطه 466 ـ 526
416. واژه‌شناسي 467
417. نگاهي به ديگر اصطلاحات كاربردي به جاي شرطه 469
418. شرطه در روزگار پيامبر (ص) 470
419. شرطه در روزگار خلفاي راشدين 471
420. شرطه در روزگار امويان 473
421. عبّاسيان و سازمان شرطه 474
422. طولونيان و سازمان شرطه 476
423. اخشيديان و شرطه 476
424. فاطميان و سازمان شرطه 476
425. شرطه در روزگار ايّوبيان 477
426. سازمان شرطه به هنگام فرمان‌روايي مملوكان مصر 477
427. شرطه در غرب جهان اسلام 478
428. گماردن سرپرست شرطه‌ي هر استان به دست استاندار 480
429. كتوال: سازمان شرطه در شبه قارّه‌ي هند 480
430. صلاحيت‌هاي نظامي ـ انتظامي شرطه 482
431. سركوبي شورش‌ها و خيزش‌هاي مردمي به دست شرطه 482
432. حفظ نظم خيابان‌ها و راه‌ها و پاسداري از جان شخصيّت‌ها 483
433. جلوگيري از سدّ معبر 484
434. احضار بلند پايگان دولتي 484
435. ياوران و دستياران سرپرست شرطه 484
436. صلاحيت‌هاي دادرسي ـ كيفري 485
437. بازپرسي و پيگرد 486
438. مصلحت به جاي عدالت 486
439. پديدآوري كيفرهاي ويژه 487
440. شرطه: سازمان بازرسي 488
441. آيين دادرسي سازمان شرطه 489
442. رسيدگي به مسائل مدني 489
443. صلاحيت‌هاي اجرايي / اداري 490
444. اجراي حكم دادگاه‌ها 490
445. حفظ نظم دادگاه‌ها و اداره‌ي زندان‌ها 491
446. ياوران شرطه 492
زندان‌ها در سايه‌ي حكومتگران مسلمان 493
447. نظام زندان‌ها 495
448. با زندانيان چگونه رفتار مي‌كردند؟ 497
449. شكنجه به دست خليفگان 502
450. زندانيان سياسي 504
451. داروغه 505
452. كلانتر 511
453. شِحْنَه 515
454. عَسَس 516
455. صُوباشي 518
456. گشت‌زني شبانه به دست صوباشي، مُحضر آغا و عسس‌باشي 519
457. نظارت بر زندان‌ها 519
458. كارآگاهان 519
459. اجراي كيفرها 520
460. پاسداران شب در غرب جهان اسلام 520
461. اَحْداث 521
462. ديدگاه شاردن 522
463. حَرَس 522
464. نگاهي به كيفرها و كيفرْ ـ ابزارها 524
فصل دهم ـ حـاجـب 527 ـ 539
465. واژه شناسي 528
466. سرگذشت پرده‌داري (حجابه ) 528
467. پديداري منصب بزرگ پرده‌داران (حاجب الحُجّاب) 530
468. پرده‌داري در غرب جهان اسلام 531
469. پرده‌داري در روزگار سامانيان 531
470. حاجب در روزگار غزنويان 532
471. پرده‌داري در روزگار سلجوقيان 533
472. تيموريان و پرده‌داري 533
473. ايشيك آغاسي‌باشي: پرده‌دار صفويان 534
474. ويژگي‌هاي امير حاجب 534
475. صاحب الباب : حاجب بزرگ در دربار فاطميان 535
476. حاجب در غرب جهان اسلام 535
477. حاجب در روزگار مرابطان و موحّدان 536
478. روزگار مملوكان: آغاز صلاحيت قضايي حاجب 536
479. حاجب: سرپرست دادرسي اداري 537
480. رسيدگي به پرونده‌ها و دعاوي بازرگانان مغولي 538
481. گسترش صلاحيت قضايي حاجب 538
482. سرپرستي سازمان حسبه به دست حاجب 539
483. رنگ و نيرنگ‌هاي حاجب 539
فصل يازدهم ـ ديـوانِ حَـشْر 540 ـ 545
484. واژه شناسي 541
485. بنياد و ساخت ديوان حشر 541
486. ديوان حشر در غرب جهان اسلام 543
487. شعبه‌هاي ديوان حشر در شهرستان‌ها 544
488. مصرف مواريث حشريّه 545
489. ديوان حشر و نكته پردازان 545
فصل دوازدهم ـ سازمان نقابت يا نقابة الاشراف 546 ـ 568
490. واژه‌شناسي 547
491. ريشه و ساخت سازمان نقابت 548
492. عريف كيست؟ 548
493. نخستين كاربرد نقيب در اسلام 549
494. برجستگي خاندان هاشم 551
495. رويارويي عبّاسيان و علويان 553
496. عنوان شريف 554
497. فاطميان و عنوان شريف 554
498. عنوان سيّد 555
499. آشوب بغداد 557
500. شريف رضي: سرپرست سازمان نقابت 558
501. سيّد، امير و بيگم در شبه قارّه‌ي هند و پاكستان 559
502. نقيب در دولت عثماني 559
503. سازمان نقابت در ايران 560
504. امتيازات 560
505. وظايف و صلاحيت‌ها 563
506. سياه جامگان، سبز پوشان و سپيد جامگان 567
فصل سيزدهم ـ سازمان شيخ‌الاسلامي يا مشيخت اسلام 569 ـ 601
507. واژه‌ي شيخ و پويشِ تاريخي آن 570
508. شيخ‌الاسلام: عنواني افتخاري 574
509. شيخ‌الاسلام: عنواني رسمي 574
510. شيخ‌الاسلام در ايران اسلامي 575
511. شيخ‌الاسلام در دولت عثماني 576
512. شيخ‌الاسلام: همسنگِ وزير اعظم 578
513. كاهش نقش و نفوذ شيخ‌الاسلام 579
514. برچيده‌شدن سازمان شيخ‌الاسلامي در تركيه‌ي نوين 579
515. نقش سياسي شيخ‌الاسلام 580
516. گسترش قانون‌گذاري با فتواهاي شيخ‌الاسلام 581
517. شيخ‌الاسلام به جاي قاضي‌القضات 581
518. پيشنهاد سِمَت‌هاي قضايي به دست شيخ‌الاسلام 582
519. ديگر عنوان‌هاي شيخ‌الاسلام 582
520. جامه‌ي شيخ‌الاسلام 582
521. شيخ‌الاسلام اصفهان 583
522. رسيدگي به دعاوي شرعي 583
523. نگرشي به فرمانِ برگماري يك شيخ‌الاسلام 583
524. پديداري شيخ‌الاسلام و صدر: به سستي كشاندن نيروي قضايي 584
525. شركت شيخ‌الاسلام در تاجگذاري شاهان 585
526. رسيدگي به وضع مدرسه‌ها 585
527. دادن گواهي‌نامه‌ي علمي 586
528. شيخ الاسلامان برجسته‌ي اصفهان 586
529. شيخ‌الاسلام: فرادستِ قاضيان 586
530. شيخ‌الاسلام: جانشين محتسب 587
531. شيخ الاسلامانِ شاعر 587
532. ديگر عنوان‌هاي تركيبي با واژه‌ي شيخ 588
533. صدر 589
534. صدرِ صُدور 592
535. صدر شاعر و صدران برجسته 593
536. ملاّباشي 594
537. لغزش مينورسكي درباره‌ي روند تاريخي ملاّ باشيگري 595
538. مُفتي 598
539. سازمان مُفتي در دولت عثماني 599
پيوست‌ها 602
پيوست (1) ـ نهاد دادرسي و ادب‌القاضي 603 ـ 611
الف. در مذهب ابوحنيفه: 604
ب. در مذهب شافعي: 606
پ. در مذهب مالكي و حنبلي: 609
ت. در مذهب شيعه: 609
ج. نگاشته‌هاي تازه درباره‌ي آيين دادرسي اسلامي 611
پيوست (2) ـ نگرشي تاريخي به صلاحيت‌هاي قاضي در گستره‌ي نهاد
دادرسي اسلامي 612 ـ 628
پيوست (3) ـ گواه سنجي: كاربرد و پويش تاريخي و قضايي آن 629 ـ 642
پالايشِ پيدايي و پالايشِ پنهاني گواهان 630
گسترش پالايش پنهاني 631
پايه‌گذاري سازمان صاحب المسائل 631
پرداخت پول و پاداش براي نامزدي گواه رسمي 632
پرسش پيوسته‌ي صاحب المسائل 632
تعيين گواهان رسمي 633
گواهان از چه لايه‌اي بودند؟ 633
گستره‌ي كار گواهان رسمي 634
جايگاه گواهان رسمي 637
دستمزد گواهان رسمي 637
گواهان در كجاي دادگاه مي‌نشستند؟ 637
متني كهن از يك گواهي، شايستگي براي گواهي دادنِ گواه رسمي 638
1. فهرست نمودي: 639
2. فهرست موضوعي 639
متن گواهي و سندي كه عدالت گواه را نشان مي‌دهد 639
پيوست (4) ـ زندان در حقوق اسلام پيش از تدوين 643 ـ 662
الف. بازداشت اجرايي يا اداري 645
ب. بازداشت موقّت (بازداشت پيش از دادرسي) 648
پ. بازداشت تنبيهي 649
سازمان زندان، شرايط موجود و رفتار زندانيان 654
رفتار فقيهان مسلمان و نگاه مكتبي و ببينشي آنان درباره‌ي زندان 659
كتابنامه 663 ـ 678
1. به زبان‌هاي پارسي و تازي 663
2. به زبان‌هاي بيگانه 676
نمايه 679 ـ 704
الف. واژگان و تعبيرها 679
ب. كسان، كتاب‌ها و جاها 689
نظری ثبت نشده
